De NSDAP, de partij van Hitler, kwam in 1933 in een democratische verkiezing aan de macht.
Waarom waren zij in staat om de meerderheid van een volk binnen een democratie achter zich te krijgen?
Om hier antwoord op te geven moeten we terug naar de Eerste Wereldoorlog, van 1914 – 1918. Voordat deze oorlog ontstond laaiden in Europa de nationalistische gevoelens sterk op. In Europa ontstonden twee machtsblokken, met aan de ene kant Duitsland met Oostenrijk/Hongarije en aan de andere kant Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland. De spanningen liepen in 1914 zo ver op dat de moord op Franz Ferdinand, de zoon van de Keizer van Oostenrijk, op 28 juni 1914 in Serajevo, de vlam in de pan deed slaan.
Oostenrijk eiste van Servië dat Oostenrijkse officieren die de moord onderzochten ongehinderd toegang kregen tot Servië, maar Servië weigerde dit. Daarop verklaarde Oostenrijk Servië de oorlog, wat het begin werd van de Eerste Wereldoorlog. Want al heel snel deden alle landen binnen de machtsblokken mee en de oorlog werd gezien als een terechte uitlaatklep voor de sterk opgelopen spanningen.
Nederland deed in deze oorlog niet mee, we waren neutraal. Wel werd Nederland gemobiliseerd wat betekent dat de militairen klaar stonden voor het geval we aangevallen werden. Dat gebeurde niet. Het enige wat Nederland aan den lijve heeft ondervonden van deze oorlog waren de vele vluchtelingen (met name uit België, er werden een miljoen Belgen opgevangen) en de Duitse legers die door Limburg trokken op weg naar de Belgische slagvelden. Toen de oorlog in 1918 op 11 november beëindigd werd door een wapenstilstand was er veel veranderd in Europa. Er waren nieuwe landen ontstaan, een kunstmatig Joegoslavië werd uitgeroepen en veel van deze “oplossingen” bleken later de voedingsbodem voor nieuwe conflicten en oorlogen, zelfs tot in onze tijd.
Het Keizerrijk Duitsland bestond niet meer. De laatste Duitse Keizer mocht zijn land niet meer in en sleet zijn laatste jaren in Nederland, in Huis Doorn in Doorn. Duitsland werd een democratische republiek; de Weimar-republiek. Verder werd Duitsland veroordeeld tot het betalen van fikse herstelbetalingen, vastgelegd in het Verdrag van Versailles. Klik hier voor een filmpje over dit verdrag.
Deze herstelbetalingen waren deels in geld, deels in goederen. In juni 1920 werd besloten dat Duitsland 296 miljard Goldmark moest betalen, de koopvaardijvloot moest grotendeels worden overgedragen, in 1921 moesten twee Zeppelins worden overgedragen, er werd in dat jaar nog een extra 269 miljard Goldmark geëist, Duitsland moest 12% van de jaarlijkse export afstaan, Duitsland moest gedemilitariseerd worden (mocht geen leger meer hebben) en toen Duitsland te laat een betaling deed werd in 1922 het Ruhrgebied bezet.
Deze maatregelen hadden twee belangrijke effecten: Duitsland kwam in een enorme economische crisis en de Duitse haat naar het buitenland, zeker naar Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland, steeg enorm. Te midden van deze onlustgevoelens richtte Anton Drexler (München, 13 juni 1884 – München, 24 februari 1942) op 5 januari 1919 de NSDAP op.
Adolf Hitler, een matig kunstschilder uit Oostenrijk, werd later lid van deze partij en was vanaf 1921 het brein achter deze partij.
De partij groeide, had in 1919 20.000 en in het crisisjaar 1923 al 50.000 leden. Deze leden waren vooral arbeiders. In 1923 probeerde Hitler met deze partij de macht te grijpen, wat mislukte. Hij werd veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf. In de gevangenis schreef hij zijn boek “Mein Kampf” (mijn strijd).
Tot oktober 1929 bleef de NSDAP een kleine onbetekenende partij binnen de Duitse politiek. De economische crisis trof Duitsland echter steeds harder en de ontevredenheid van de bevolking groeide. In september 1930 haalde de NSDAP 6,4 miljoen stemmen en werd daarmee de tweede partij in Duitsland. Maar zoals zo vaak met schreeuwers in de politiek, in 1932 was een aardig deel van de bevolking “Hitler-moe” want men beloofde veel, maar deed weinig. Bij de verkiezingen in september 1932 leverde de NSDAP 4% van de zetels in de Reichstag in. Hitler werd toch de baas, de Reichskanzler, van een coalitie tussen de NSDAP en de Deutschnationale Volkspartei. Dat was op 30 januari 1933. Eén dag later ontbond Hitler het parlement, verbood een aantal partijen en schreef nieuwe verkiezingen uit die hij met 43,9% van de stemmen won.
Hitler heeft vanaf het begin elke vorm van tegenstand uit de weg geruimd. Al in 1934 werd Ernst Röhm (München, 28 november 1887 – München, 2 juli 1934) geëxecuteerd omdat hij te links was én teveel invloed had bij de SA (Sicherheits Abteilung). Toen president Paul Hindenburg in 1934 overleed kreeg de NSDAP vrij spel. De vrijheid van burgers werd ingeperkt. Op megabijeenkomsten werd de bevolking opgezweept, het buitenland kreeg de schuld van de crisis en de Joden zouden een internationale samenzwering hebben om Duitsland op de knieën te krijgen, dus zij zouden de werkelijke oorzaak van alle problemen zijn. Alle burgerrechten werden hen ontnomen, de eerste razzia’s begonnen.
Of de NSDAP zoveel macht gekregen zou hebben wanneer Duitsland niet verplicht was tot de waanzinnige herstelbetalingen? Waarschijnlijk niet. Maar het opzwepen van mensen, het aanwakkeren van ontevredenheid en het inperken van vrijheid is van alle tijden en keer op keer een voedingsbodem voor haat.
Inflatie in 1923: de prijs van 1 kg brood…
december 1921: 4 Mark
december 1922: 163 Mark
januari 1923: 250 Mark
april 1923: 474 Mark
augustus 1923: 69.000 Mark
november 1923: 201.000.000.000 Mark.
gepubliceerd:
2008
Laatst bijgewerkt:
7 mei 2023