De huidenhandel en de huidenbewerking, is in meerdere gevallen een Joodse bedrijfstak. In Rotterdam waren er meerdere grote Joodse spelers in deze handel. De handel kan worden gezien als een verlengstuk van de veehandel, waar Joodse handelaars ook oververtegenwoordigd waren. Daarnaast is het ook een bedrijfstak waar Joden van oudsher emplooi vonden. In Duitsland mochten in 1331, tegen betaling, Joodse leerbewerkers lid worden van het gilde in Esslingen am Neckar, in 1406 waren er Joodse zadelmakers in Frankfurt (in de vorige eeuw was er ook een Joodse zadelmaker in Rotterdam – Beffie & Co), en aan het einde van de negentiende eeuw waren Joden van groot belang in de Duitse leerindustie.
Het bedrijf Transmarinde werd in Tilburg opgericht in 1933. Het bedrijf was werkzaam op de in- en export van huiden en in 1934 is in de Tilburgse Courant de eerste advertentie te vinden, het bedrijf was op de Stationsstraat 39 te Tilburg gevestigd.
In november 1935 verhuisde het bedrijf en werd het gevestigd op de Oude Binnenweg 6b te Rotterdam. De huidenhandel was een bedrijfstak waar meer Joodse bedrijven werkzaam waren, in Rotterdam was een andere grote Joodse huidenhandel Kaufmann.
Het bedrijf komt de oorlog door en in 1956 adverteerde men in het Nieuw Israëlietisch Weekblad, de heer H. Wagschal, op dat moment directeur van het bedrijf, kwam toen tijdens de opstand in Hongarije aan bij de Oostenrijkse grens. Volgens de berichtgeving is het werkterrein van het bedrijf veranderd en is nu de in- en export van kruiden. Dat kan natuurlijk op een journalistieke vergissing berusten.
De archiefkaart over Heinrich Wagschal, de genoemde persoon in het krantenbericht, vertelt inderdaad dat hij al voor de oorlog de directeur is van het bedrijf. Hij verhuisde naar Rotterdam op 30 december 1935 vanuit Tilburg en vestigde zich op de Binnenweg 6b. Later wordt dat het Stadhoudersplein 15c. Heinrich werd op 10 juni 1912 in Bestwina, Polen, geboren en heeft de Poolse nationaliteit. Heinrich is de zoon van Robert en Anna Wagschal en hij werd op 31 maart 1948 tot Nederlander genaturaliseerd.
De “internationale kruidenhandel” berustte inderdaad op een vergissing want in 1961 verscheen er een advertentie waarin de Internationale Huidenhandel N. V. Transmarinde, dan gevestigd op de Schiedamsedijk 50 (Leuveflat) een correspondent moderne talen zoekt.
Transmarine was niet alleen een handelsonderneming in huiden, in “Het Vrije Volk” van 6 november 1969 blijkt dat men ook huiden bewerkt. Het bedrijf is dan gevestigd op de Maashaven 23-25. Deze locatie betreft dan de fabriek, de locatie op de Schiedamsedijk komt ook in latere jaren terug als adres.
In de jaren zeventig gaat het het bedrijf voor de wind en wordt er steeds meer personeel gezocht. In 1976 blijkt er ook een vestiging te zijn in Dokkum.
In het NRC van 29 februari 1980 werd een overlijdensadvertentie geplaatst voor Eugen Victor. Hij werd in deze advertentie genoemd als directeur van het bedrijf. Het is (nog) niet bekend of hij dat samen was met Heinrich, of dat hij het bedrijf heeft overgenomen.
De laatste melding van het bedrijf uit de kranten dateert van 1990. In dat artikel werd vermeld dat Transmarinde op dat moment 70 man personeel heeft. Volgens het handelsregister werd het bedrijf, toen inmiddels een beleggingsmaatschappij, in 2014 uitgeschreven bij het handelsregister.
bron:
Encyclopedia Judaica, lemma Leather Industry & Trade op www.jewishvirtuallibrary.org (geraadpleegd 27 november 2016)
“Advertentie”. “Nieuwe Tilburgsche Courant“. Tilburg, 17-01-1934. Geraadpleegd op Delpher op 26-11-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010236936:mpeg21:a0049
“Wijzigingen.”. “Nieuwe Tilburgsche Courant“. Tilburg, 19-11-1935. Geraadpleegd op Delpher op 26-11-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010237396:mpeg21:a0215
“Russen snellen toe uit Roemenië”. “Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad“. Rotterdam, 27-10-1956. Geraadpleegd op Delpher op 26-11-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010952612:mpeg21:a0002
“Advertentie”. “Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad“. Rotterdam, 16-09-1961. Geraadpleegd op Delpher op 26-11-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010953637:mpeg21:a0087
“Advertentie”. “Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad“. Rotterdam, 06-11-1969. Geraadpleegd op Delpher op 26-11-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010957052:mpeg21:a0089
“Inbraak in Transmarinde in Dokkum”. “Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland“. Leeuwarden, 24-04-1976. Geraadpleegd op Delpher op 26-11-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010620198:mpeg21:a0320
“Familiebericht”. “NRC Handelsblad“. Rotterdam, 29-02-1980. Geraadpleegd op Delpher op 26-11-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000027215:mpeg21:a0120
“Huidenfirma saneert na wanbetaling Sovjet-Unie”. “NRC Handelsblad“. Rotterdam, 22-09-1990. Geraadpleegd op Delpher op 26-11-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000030228:mpeg21:a0118
handelsregister
stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Heinrich Wagschal
Illustratie
“Advertentie”. “Nieuwe Tilburgsche Courant“. Tilburg, 17-01-1934. Geraadpleegd op Delpher op 26-11-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010236936:mpeg21:a0049
“Advertentie”. “Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad“. Rotterdam, 06-11-1969. Geraadpleegd op Delpher op 26-11-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010957052:mpeg21:a0089
“Inbraak in Transmarinde in Dokkum”. “Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland“. Leeuwarden, 24-04-1976. Geraadpleegd op Delpher op 26-11-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010620198:mpeg21:a0320.
gepubliceerd:
26 november 2016
laatste aanpassing:
2 december 2023