Het stratenplan voor dit gedeelte van de stad werd in 1895 (voor het gebied tussen de Schiekade en de Spoorsingel) en in 1898 (voor het gebied tussen de Spoorsingel en de gemeentegrens met Overschie) ingediend. De eerste bebouwing dateert dus van het einde van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw. De arme Joodse buurt rond de Zandstraat werd vanaf het begin van de twintigste eeuw deel voor deel afgebroken. Veel van de Joden uit deze buurt trokken naar de Helmersstraat en de buurt rond de Schiedamsedijk, maar er ontstond ook een Joodse gemeenschap aan de noordkant van het Centraal Station. Het eerste familiebericht van een Joods gezin dat op de Spoorsingel woont dateert van 1914. Verder zijn er meerdere Joodse families die op deze singel wonen, dit is op te maken uit de familieberichten. Er waren ook andere advertenties:
Spoorsingel 8a – gezin Raap
Hier woonden vanaf augustus 1938 koopman in petten David Raap (Den Haag, – Rotterdam, ) en zijn vrouw Rosetta Presburg (Rotterdam, – Auschwitz,
Spoorsingel 8b – gezin Papier en gezin Baks
Hier woonden Meijer Papier (Amsterdam, – Auschwitz, ), zijn vrouw Elisabeth du Bruin (Amsterdam, – Auschwitz, ) en dienstmeisje Sara Baks (Arnhem, – Auschwitz, ). Ook inspectrice van het Mikwe Kaatje van Leeuwen (Naaldwijk, – Sobibor, ) en haar man Maurits Baks (Arnhem, – Sobibor, ) woonden hier.
Spoorsingel 14a – gezin Fierlier
Hier woonden kleermaker Nathan Fierlier (Rotterdam, – Birkenau, ) en zijn vrouw Mietje Danielson (Rotterdam, – Birkenau, ) met hun kinderen Louis (Rotterdam, – Birkenau, ) en Saartje (Rotterdam, – Birkenau, ).
Spoorsingel 28b – gezin Roos
Hier woonden drogist Maurits Roos (Rotterdam, – Auschwitz, ) en zijn zus wijnhandelaar Hendrika Roos (Rotterdam, – Auschwitz, ).
Spoorsingel 39 – Mr. I. Cohen Mzn.
Mr. I. Cohen woonde op dit adres vanaf 1935. Hij was emigratiecommissaris voor Nederland van het Centraal Bureau van het Palestina Amt. Deze organisatie was een afdeling van het Jewish Agency for Palestine. Het kantoor van de organisatie werd in die tijd verplaatst van Schiekade 172 naar de Wijnhaven 62.
Spoorsingel 39 – Isec Dyner
Na een brand vestigde Isec Dyner in 1937 zijn kleermakerij op dit adres.
Spoorsingel 49 – gezin Cohen
Hier woonden vertegenwoordiger Jules Adolf Cohen (Groningen, – Auschwitz, ), zijn vrouw Mathilda Rosa Haas (Amsterdam, – Auschwitz, ) en hun tweeling Harry Dolf (Rotterdam, – Auschwitz, ) en Hetty Elly (Rotterdam, – Auschwitz, ) en de moeder van Mathilda Rachel Abrahamina van Lier (Amsterdam, – Sobibor, ).
Spoorsingel 51a – gezin Roos
Hier woonden commissionair Elie Roos (Rotterdam, – Mauthausen, ) met zijn gezin en zijn moeder Sara Kooperberg (Oosterhout, – Sobibor, ). De echtgenote van Elias, Elisabeth Rachel Deen (Amsterdam, 1 januari 1902 – Oss, 5 mei 1947) en hun zoon Benjamin (Rotterdam, 1936) overleefden de oorlog.
Spoorsingel 56b – Henye Markovits
Op dit adres woonde Henye Markovits met twee van haar kinderen.
Spoorsingel 57a – gezin Heijmans
Zie Spoorsingel 69b.
Spoorsingel 57a– Elias Cohen
Hier woonde vanaf 29 april 1936 het gezin van Elias Cohen (Rotterdam, 28 maart 1898). Elias was gehuwd met Sophia Bouwman (Rotterdam, 16 november 1904). Zij hadden twee kinderen; Isidore Bernard (Rotterdam, 18 april 1932 – Amsterdam, 2016) en Marianne Helena (Rotterdam, 24 mei 1933). Volgens de archiefkaart was Elias handelsagent, volgens de kaart van de Joodsche Raad was hij procuratiehouder van de Middenstandsbank.
Daarnaast blijkt Elias eind 1937 secretaris te zijn van Hamerkaz, een van de Joodse gemeentes in de stad. In een bericht in het Nieuw Israëlietisch Weekblad liet de vereniging weten godsdienstonderwijs aan te gaan bieden voor kinderen van 5 tot en met 8 jaar.
Tijdens de bezetting woonde het gezin op de Krugerlaan 103 in Gouda. Elias werkte vanaf 31 mei 1942 voor de buitenschoolse Joodse jeugdzorg en had derhalve een Sperre (uitgesteld van deportatie) die voor zijn hele gezin geldig was. Volgens Yad Vasjem was het gezin in Gouda en Leiden ondergedoken. Waarschijnlijk overleefde het gehele gezin de oorlog. In juli 1945 verscheen er een advertentie van S. Cohen – Bouwman met het adres Bergweg 388 in Rotterdam. Sophia werd na de oorlog actief voor het WIZO (Womens International Zionist Organization).
De heer E. Cohen was in 1936 reisleider voor een autoreis door Zwitserland onder auspiciën van R.E.O.R.
Spoorsingel 62 – Levie Emanuel Andriessen
Op 30 december 1943 werd Levie Emanuel Andriessen (Rotterdam, – Auschwitz, ) gearresteerd door de Sicherheitsdienst. Op 2 februari 1944 werd hij overgebracht naar Westerbork.
Spoorsingel 62a – gezin Witsenhuijzen
Hier woonden Joseph Witsenhuijzen (Amsterdam, – Rotterdam, ) en zijn vrouw Mietje Bril (Rotterdam, – Sobibor, ).
Spoorsingel 63a – gezin Van Emden
Hier woonden de zussen Betsy (Rotterdam, – Auschwitz, ) en Rosetta Louise van Emden (Rotterdam, – Auschwitz, ).
Spoorsingel 64b – gezin Monderer
Hier woonden poelier Bernard Monderer (Oswiecim, – Auschwitz, ) en zijn vrouw Hendel Monderer – Monderer (Usciesolne, – Auschwitz, ) met hun kinderen Benjamin en Isidor. Bernard was geboren in Oswieçim en werd vermoord in zijn geboorteplaats, tijdens de Duitse bezetting Auschwitz genoemd. Na het bombardement van 14 mei 1940 was de synagoge op de Kipstraat van de van oorsprong Russische groep van ‘Agoedath Achiem‘ vernield en zij vonden gastvrijheid in een huissjoel op de eerste etage boven de poelierszaak. De panden in dit deel van de Spoorsingel zijn afgebroken.
Spoorsingel 65 – mevrouw De Jong – Meyer
Mevrouw De Jong – Meyer was in 1931 penningmeesteresse van de liefdadigheidsorganisatie ‘Jeschang Choulim‘, een organisatie die lectuur, bloemen en versnaperingen organiseerde voor Joodse patiënten die in de verschillende ziekenhuizen lagen.
Spoorsingel 69b – gezin Heijmans
Vanaf 1925 woonde het gezin Heijmans op 69b, daarvoor op 57a. Het gezin bestond uit Julius Heijmans (Enschede, 3 januari 1890 – Gouda, 1 februari 1936), zijn echtgenote Herta Baruch (Herten, Duitsland, 14 januari 1899 – Hastings on Hudson NY, 13 juli 1987) en hun kinderen Herman Jacob (Rotterdam, 10 augustus 1926 – 15 februari 2010) en Carla (Rotterdam, 4 november 1929). Julius was graanhandelaar en al voor 1922 verzette hij de bakens. Volgens de gezinskaart was hij handelsreiziger, volgens het adresboek 1922 werd hij grossier in bukskins en lakens. Het United States Holocaust Memorial Museum bewaart een interview met Carla.
Spoorsingel 72a – gezin Monderer
Hier woonden Eljakim Brije Monderer en zijn vrouw Chana Breindel Wulkan.
Spoorsingel 72b – gezin Van Rijs
Hier woonden Isaäc van Rijs (Den Haag, – Auschwitz, ) en zijn vrouw Heintje Bosboom (Amsterdam, – Auschwitz, ). Isaäc en Heintje woonden hier vanaf augustus 1940, zij woonden daarvoor op de Kruisstraat 47b, in het op 14 mei 1940 gebombardeerde deel van de stad. Zij waren hier inwonend en volgens de archiefkaart bij het Stadsarchief Rotterdam was Isaäc winkelbediende. Isaäc en Heintje hadden een dochter Vogelina (Amsterdam, – Sobibor, ) en een zoon Abraham (Amsterdam, – Sobibor, ).
Spoorsingel 74b – Henrietta de Wind – Polak.
Hier woonde Henriëtta de Wind – Polak (Rotterdam, – Auschwitz, ).
Spoorsingel 74b – gezin Hornman
Hier woonden Simon Hornman (Rotterdam, – Auschwitz, en zijn vrouw Betje Polak (Rotterdam, – Auschwitz, ) met wie hij sinds 1918 gehuwd was. Simon was vanaf 1892 gehuwd geweest met Sara Davidson (Noordwijk, 6 juli 1861 – Rotterdam, ) en was vertegenwoordiger van beroep. Sara en Simon hadden twee zoons, Joseph (Rotterdam, 24 februari 1894 – Rotterdam, ) en Jacob (Rotterdam, – Sobibor, ).
Spoorsingel 86a – Elisabeth Stroom – van Daelen
Hier woonde Elisabeth Stroom – van Daelen (Vlaardingen, – Auschwitz, ).
bronnen:
Evelien van Es, Cultuurhistorische Verkenning, 19e eeuwse wijken in Noord (Rotterdam 2013) 113 – 115.
“JESCHANG CHOULIM.”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 16-10-1931. Geraadpleegd op Delpher op 18-06-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874722:mpeg21:a0134.
www.joodsmonument.nl, verschillende lemata (geraadpleegd 18 juni 2016).
C Reijnders, Verenigingssynagogen of Chewresjoels in Rotterdam tussen 1857 en 1943 (informatie nummer 64b).
“Advertentie Sophie Cohen – Bouwman”. “Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad”. Rotterdam, 1945/07/18 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 18-05-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010954691:mpeg21:p004.
Stadsarchief Rotterdam, Levie Emanuel Andriessen, 63 Archief van de Gemeentepolitie Rotterdam, inventarisnummer 3775.
Ibidem, Simon Hornman, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-205, pagina 221959.
www.joodsmonument.nl, lemma Levie Emmanuel Andriessen (geraadpleegd 21 augustus 2020).
www.joodsmonument.nl, lemmata bewoners Spoorsingel (geraadpleegd 21 augustus 2020).
Cohen, De joodsche wachter; halfmaandelijksch orgaan voor Groot-Nederlands jodendom, jrg 31, 1935, no 18, 03-05-1935. Geraadpleegd op Delpher op 18-07-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005445070:00001.
Cohen, De joodsche wachter; halfmaandelijksch orgaan voor Groot-Nederlands jodendom, jrg 31, 1935, no 18, 03-05-1935. Geraadpleegd op Delpher op 18-07-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005445070:00001.
Elie Roos, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-401.
Elias Cohen, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-086.
Elias Cohen, „HAMMERKAZ”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-12-1937, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 02-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872989:mpeg21:p003.
W.I.Z.O. in Nederland. Geraadpleegd op Delpher op 02-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA16:021064011:00003.
Elias Cohen, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130271747 (Elias COHEN).
Sophia Bouwman, kaart Joodsche Raad, Arolsen Arcihves, 130274106 (Sophia COHEN BOUWMAN).
David Raap, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-385.
Isaäc van Rijs, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-411.
Julius Heijmans, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-190.
Julius Heijmans, Stadsarchief Rotterdam, 3023-66. Adresboeken Rotterdam, 1922; p. 1226. Alfabetische naamlijst.
illustratie:
kopfoto © joodserfgoedrotterdam.nl, 17 februari 2020.
Spoorsingel 8 © joodserfgoedrotterdam.nl, 17 februari 2020.
Cohen, De joodsche wachter; halfmaandelijksch orgaan voor Groot-Nederlands jodendom, jrg 31, 1935, no 18, 03-05-1935. Geraadpleegd op Delpher op 18-07-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005445070:00001.
Isidore Bernard Cohen, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 02-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005426120:00001.
gepubliceerd:
18 juni 2016
laatst bijgewerkt:
2 augustus 2024