De oproep en het vertrek van Abraham en zijn gezin zijn gedocumenteerd in een zeldzame en illegaal gemaakte foto. Het dorp Oud-Beijerland was uitgelopen om Joodse plaatsgenoten te zien vertrekken, met de stoomtram naar Rotterdam. Ze gingen werken in Duitsland, want dat stond toch op de oproep? Abraham was slager in het dorp, met een zaak op de Molendijk 20. Een goede slager, volgens overleveringen. Is er nog meer over hem en het gezin te vinden?
Bram Rood (Beijerland, – Auschwitz, ) was er een van het dorp. Hij trouwde in 1921 met Betje den Hartog (Sliedrecht, – Auschwitz, ), telg uit de grote Joodse familie Den Hartog uit de Alblasserwaard, en vestigde zich in dat jaar als slager in Oud-Beijerland. Betje en Bram kregen twee kinderen; Elias (Oud-Beijerland, – Auschwitz, ), die rond 1941 als knecht in de zaak was gekomen, en Vrouwtje Sara (Oud-Beijerland, – Auschwitz, ).
De Joodse gemeenschap in Oud-Beijerland was klein, te klein om koosjer te slachten. Koosjer slachten en het koosjer laten verklaren van het vlees maakte het product duurder en dat is economisch niet verstandig als je moet concurreren met niet-Joodse slagers. Maar bij Bram is er te zien dat hij alleen vlees verhandelde dat wel toegestaan is, rund en kalf. Hij verkocht geen varken of paard. Een economische keuze, hij kon op deze manier ‘gewone’ prijzen hanteren, maar verkocht geen producten die ’treife’ waren.
Hoe ‘Joods’ Bram kon zijn in het dorp is lastig te duiden. Als Joodse ondernemer in een kleine christelijke samenleving is aanpassen vaak nodig, er moest ook geld worden verdiend. Daarom is het opmerkelijk dat er in 1933 een advertentie werd geplaatst waarop te zien is dat de slagerij vanaf de vrijdagavond tot de zaterdagavond – de sjabbat – gesloten was.
Trouw plaatste Bram steeds op 1 januari een advertentie in de krant om zijn dorpsgenoten een goed jaar te wensen – toen usance voor ondernemers. In tegenstelling tot veel van zijn collega-ondernemers in grotere steden plaatste hij geen advertentie voor Joods nieuwjaar – in september.
Zoon Elias – Eli – werd Bar Mitswah in 1936. Er werd geld ingezameld en dit werd aan goede doelen geschonken. Het Nieuw Israëlietisch Weekblad maakte er melding van. Er werd geld geschonken aan het Duits vluchtelingencomité – voor Joodse vluchtelingen voor het nazi-regime, voor het doorgangsweeshuis te Leiden, voor de Joodse Invalide te Amsterdam, voor Joodse blinden en voor het meisjesweeshuis.
Tijdens de bezetting veranderde er veel in Nederland, maar de zwaarste maatregelen vonden plaats in de grote steden. Het nabij gelegen Rotterdam was zwaar getroffen bij het bombardement van 14 mei 1940, en in de eerste oorlogsmaanden gebeurde er nauwelijks iets. In een klein plaats als Oud-Beijerland leek de oorlog soms ver weg. Tot de oproep kwam. Er moest gewerkt gaan worden in Duitsland. Het leek allemaal zo logisch, door de oorlog waren immers veel Duitse mannen in het leger ingezet, dus de fabrieken moesten door anderen draaiend gehouden worden.
En op 11 augustus 1942 vertrokken Abraham, Betje, Elias en Vrouwtje. Ze werden uitgezwaaid door de dorpsbewoners en er werd stiekem een foto gemaakt van Abraham. Met de stoomtram gingen ze naar Rotterdam, de stoomtram die een uitgebreid netwerk kende en veel plaatsen op de Zuid-Hollandse eilanden met de Maasstad verbond. Hij kwam aan op het eindpunt van de tram, op de Rosestraat, vanwaar men naar Loods 24 in het Entrepotdok liep om zich te melden.
Werken? Het bleek een leugen. Op 15 augustus 1942 werd het gezin ingeschreven in Westerbork. Op 30 september 1942 werd het hele gezin na aankomst in Auschwitz vermoord. Niemand in Oud-Beijerland kon toen bevroeden dan de dorpsgenoten die ze nog geen drie weken ervoor hadden uitgezwaaid en zouden gaan ‘werken’ er niet meer waren.
Lees ook: ‘de huissleutels van den Jood‘, alwaar de foto van Abraham te zien is.
bron:
“Advertentie”. “Nieuwsblad, gewijd aan de belangen van de Hoeksche Waard en IJselmonde”. Oud-Beijerland, 1931/01/01 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 30-06-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMMHW01:001014001:mpeg21:p00011
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Rood (geraadpleegd 30 juni 2020).
“Advertentie”. “Nieuwsblad voor de Hoeksche Waard en IJselmonde”. Oud-Beijerland, 1933/09/26 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 30-06-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMMHW01:001042025:mpeg21:p00007
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1936/03/13 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 30-06-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871399:mpeg21:p006
illustratie:
“Advertentie”. “Nieuwsblad, gewijd aan de belangen van de Hoeksche Waard en IJselmonde”. Oud-Beijerland, 1931/01/01 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 30-06-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMMHW01:001014001:mpeg21:p00011
“Advertentie”. “Nieuwsblad voor de Hoeksche Waard en IJselmonde”. Oud-Beijerland, 1933/09/26 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 30-06-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMMHW01:001042025:mpeg21:p00007
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1936/03/13 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 30-06-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871399:mpeg21:p006
laatst bijgewerkt:
13 juli 2020