door Paula v d Kuijl.
Simon Dasberg (Dordrecht , 13 november 1902 – Bergen-Belsen, 24 februari 1945) was een zoon van Samuel Dasberg (de rabbijn van Dordrecht) en Dina de Vries. Hij was de broer van Isaac Dasberg en de oom van Lea Dasberg. Hij was getrouwd met Isabella Franck uit Altona in Duitsland (geboren 20-04-1906). Ze kregen vier kinderen, twee jongens en twee meisjes¹.
Hij genoot onderwijs op het Johan de Witt Gymnasium in Dordrecht. Daarna vertrok hij naar Amsterdam om daar aan het Nederlandse Israëlitisch Seminarium een rabbijnenopleiding te volgen. Hij werd op zijn achttiende meteen toegelaten tot de hogere afdeling van het Seminarium. Dit als gevolg van zijn eigen wijsheid en kunde maar ook door de jarenlange studie begeleiding van zijn vader, de rabbijn van Dordrecht. Naast zijn hoofdvakken koos hij er als studievak voor om semitische talen te studeren aan de Universiteit van Amsterdam. In 1927 ronde hij zijn studie af en kreeg de Morétitel (een religieuze onderscheiding). Dit verleende hem rabbinale bevoegdheden¹.
Vanaf 1929 was hij opperrabbijn van Friesland en vanaf 1931 werd Groningen hier aan toegevoegd. Zo bleef hij tot 1935 opperrabbijn van beide provincies, totdat de provincie Friesland door een andere rabbijn werd overgenomen. De snelle veranderingen in de samenleving deden veel joden vervreemden van hun religie. Een belangrijk streven voor Simon Dasberg was het behouden van het godsdienstig bewustzijn. Hij deed er alles aan om joden te helpen die moeite hadden hun religie te behouden in de moderne tijd. Bovendien richtte hij in Groningen een jeugdsynagoge op.
De Duitse inval van 1940 zag hij als een grote bedreiging voor het traditionele jodendom. Religie, en het belijden van religie waren naar zijn idee noodzaak om het joodse volk in deze tijden te laten voortbestaan¹.
Hoewel hij uit een orthodox gezin kwam, kreeg hij van zijn vader alle ruimte om zelf een visie over het zionisme te vormen. Zo stond hij in tegenstelling tot de orthodox-joodse traditie juist positief tegenover de vestiging van joden in Palestina. In Dordrecht had hij al een leidinggevende rol in de zionistische jeugdorganisatie². De zionistische idealen bleef hij zijn leven lang trouw en hij was er van overtuigd dat het joodse volk de oorlog zou doorstaan en daarna een toekomst zou hebben in het beloofde land¹.
In 1942 werd hij lid van de Joodsche Raad. Hij werd de plaatsvervangende rabbijn van Amsterdam. Samen met zijn gezin werd hij op 11 januari 1944 naar Westerbork gedeporteerd. Omdat ze in het bezit waren van buitenlandse paspoorten kwamen ze in aanmerking voor de Palestina-Austausch. Daarom werden ze naar Bergen-Belsen gedeporteerd. Hier bevond zich een groep joden die in aanmerking kwam voor ruilacties van de Duitsers¹.
Van de tijd die Simon Dasberg in Bergen-Belsen doorbracht is nog een mooi verhaal bekend. Het is het verhaal van de kleine Sefer Thora die Dasberg in het kamp bij zich had. In de barak waarin Dasberg verbleef, sliepen ook de jonge Yehoyachin Yosef en zijn broer. De opperrabbijn had door dat de jongen bijna dertien zou worden. Om het zware leven enigszins te verlichten besloot de rabbijn in het klein een bar mitswa te vieren. De kleine Thora gaf Dasberg aan Yehoyachin. Dit zodat hij hier nog uit kon leren en omdat hij meer kans had om het kamp te overleven dan de rabbijn. Aan de gift was wel de belofte verbonden dat de jongen ‘het verhaal verder zou vertellen’. Het belang dat hij aan deze belofte hechtte kan wellicht gevonden in het licht van de lijfspreuk van zijn vader Samuel Dasberg ‘je moet het je kinderen vertellen’ ³ .
In Bergen-Belsen bleek uiteindelijk dat rabbijnen geen kans maakten om uitgewisseld te worden. Simon Dasberg verloor hoop en moed en overleed uiteindelijk aan uitputting en een hartaanval op 24 februari 1945. Zijn vrouw overleed enkele dagen eerder¹.
De kleine jongen overleefde het kamp en vestigde zich na de oorlog in Israël. Hij werd een vooraanstaande wetenschapper in ruimtelijke en atmosferische natuurkunde. Heel zijn leven hield hij de kleine Sefer Thora bij zich. Ilan Ramon, een kennis van Yehoyachin kwam bij hem langs en hij vertelde het verhaal over de kleine Sefer Thora. Het verhaal ontroerde Ilan Ramon enorm. Ilan Ramon zou de eerste Israëlisch astronaut worden die de wereld zou omcirkelen. Om het verhaal van Yehoyachin te delen en de belofte aan rabbijn Dasberg kracht bij te zetten nam hij de kleine Sefer Thora mee de ruimte in. De Thora werd getoond bij een internationale persconferentie waarbij ook de toenmalige Israëlische minister-president en minister van onderwijs aanwezig waren³. De belofte is nagekomen en het verhaal is niet slechts verder verteld maar letterlijk de hele wereld rond gegaan.
bronnen:
1. Historici.nl (2012). Dasberg, Simon (1902-1945).
2. Dienst Kunsten – Gemeentearchief. (1995). De verdwenen Mediene Dordrecht . Dordrecht
3. Joods.nl. (2006) De Sefer Thora van Opperrabijn Simon Dasberg in de ruimte.
Foto:
Joods Historisch Museum.
gepubliceerd:
28 februari 2016
laatst bijgewerkt:
17 januari 2024