Schlema (Salomon) (Salachien, 29 september 1909) en Dwojza (Dora) Gelkopf (Sulmierzyce, 15 maart 1913) waren Poolse immigranten die in 1937 in Rotterdam trouwden en tot het begin van de oorlog met hun zoon Ronnie (Rotterdam, oktober 1937) in Rotterdam woonden. Salomon en Dora waren met de ouders van Salomon, Leib (Salachien, 7 juni 1882 – Auschwitz, 26 oktober 1942) en Marie Esther Frenkel (Sulmierzyce, 28 januari 1878 – Auschwitz, 26 oktober 1942) in maart 1914 naar Rotterdam gekomen. Leib en Marie woonden na april 1932 op de Meermanstraat 73a in Rotterdam.
Naast Salomon hadden Leib en Marie nog drie kinderen;
Riwka (Rebecca) (Salachien, 14 maart 1903 – Auschwitz, 5 augustus 1942),
Peiretz (Salachien, 11 februari 1908 – Sobibor, 28 mei 1943),
Dwoira (Salachien, 25 februari 1911 – Auschwitz, 30 september 1942),
Salomon was, net zoals zijn vader, kleermaker van beroep en zijn gezin woonde op de Teilingerstraat 62b.
In het begin van de oorlog verhuisden ze naar Blasiusstraat 131hs te Amsterdam, waar op eind december 1941 hun dochter Esther werd geboren. Het was in Amsterdam niet veilig voor een Joods gezin en het gezin kreeg een onderduikadres in Putten (Gelderland).
Daar verbleven ze een half jaar, toen iemand ze kwam waarschuwen. Ze moesten zo snel mogelijk het huis uit, wat ze deden. Ze verbleven verkleumd en doorweekt een nacht in het bos bij Putten. De volgende ochtend werden ze opgehaald door de onderwijzer Jan Rozendal, verzetsman, samen met een groep van het verzet. Door het bos trokken ze naar het 15 km verderop gelegen huis van Jan Rozendal en zijn vrouw Fenny in Nijkerkerkveen. Het gezin overleefde de oorlog en vestigde zich na de oorlog in Nijkerk. Salomon overleed op 18 oktober 1953 in Utrecht, hij was kort ervoor, op 3 maart 1953, tot Nederlander genaturaliseerd.
Op 9 juni 2016 werd postuum de onderscheiding “Rechtvaardige onder de Volken” van Yad Vasjem aan Jan en Fenny Rozendal uitgereikt, maar ook postuum aan Dirk en Willempje van Meerveld – van Renselaar, die Esther een onderduikadres gaven, en ook postuum aan Aalt en Aartje van Veen-Bakker, die Ronnie een onderduikadres gaven.
Aanvulling:
Salomons broer Pereitz Gelkopf, ook kleermaker, was gehuwd met Rachel Blog (Rotterdam, 10 september 1915 – Auschwitz, 19 november 1943). Zij hadden twee dochters, Rebecca (Westerbork, 26 augustus 1943 – Westerbork, 14 oktober 1943) en Maria Esther (Rotterdam, 25 maart 1942 – Auschwitz, 19 november 1943). Pereitz en de zwangere Rachel werden met hun dochtertje Maria Esther naar Westerbork overgebracht waar hun dochter Rebecca geboren werd. Rebecca overleed in Westerbork, anderhalve maand oud. Maria Esther werd samen met haar moeder in Auschwitz vermoord in november 1943. Vader was al eerder, op 28 mei 1943 in Sobibor vermoord. De zwangere Rachel heeft men toen nog in Westerbork gelaten met haar dochter.
Maria Esther is een van de 686 kinderen die op het Kindermonument in Rotterdam vermeld staan. Zij heeft weer een plek gekregen op een Rotterdamse basisschool binnen het project “Jij hoort in onze klas”.
Salomons zus Riwka was gehuwd met de bakker Simon Kalkoen. Ze werd op 10 juni 1943 opgeroepen bij het arrondissements-rechtbank te Den Haag. Haar man wilde van haar scheiden, en zo kon er gepoogd worden een verzoening tot stand te brengen. Riwka was toen ‘zonder bekende verblijfsplaats’. In de Staatscourant van 28 april 1944 werd gemeld dat de echtscheiding was uitgesproken. Riwka was echter op 5 augustus 1942 al vermoord.
bron:
gemeente Barneveld, Yad Vasjem-onderscheiding voor Zwartebroekers (11-06-2016).
stadsarchief Rotterdam, adresboek 1939.
stadsarchief Amsterdam, archiefkaart gezin Gelkopf.
stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Leib Gelkopf
Het Utrechts Archief, burgerlijke stand.
joodsmonument.nl, verschillende lemata.
Vergadering van de Tweede Kamer d.d. 3 maart 1953
www.joodsmonument.nl, lemma gezin Pereitz Gelkopf
bericht K. Schonis
Het Joodsche Weekblad, 4 juni 1943, Riwka Gelkopf oproep.
Staatscourant, 28 april 1944, gerechtelijke aankondigingen, uitspraak echtscheiding Riwka Gelkopf
laatst aangepast:
8 september 2019