De Raamstraat dankt haar naam aan de lakenramen. De vroedschap had in de veertiende eeuw een stuk land aangekocht waarop er ruimte voor deze industrie werd gemaakt. De Zandstraat eindigde aan de noordelijke kant bij de Raamstraat, de Raamstraat liep van west naar oost tussen de Coolvest en de Delftse Vaart. De brug die daar over de Delftse Vaart ging werd de Raambrug genoemd.
Raamstraat 1 – slagerij De Jong
Rond 1893 was op dit adres de slagerij van A. de Jong gevestigd. Hij adverteerde niet met het predicaat koosjer of ORT, maar verkocht alleen toegestaan vlees en adverteerde daarmee in het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland.
Raamstraat 7 – bruiloften en partijen I. Kolthoff
Bakker Israël Koltoff had rond 1914 drie zaken, op de Kruiskade 54, Raamstraat 7 en Helmerstraat 14. Men kon op deze adressen terecht voor bruiloften en partijen. De vestiging op de Raamstraat 30, rond 1920, was ook van hem.
Raamstraat 9 – aardappelen Van Manon
J. van Manon had hier zijn zaak in aardappelen rond 1893 gevestigd. Hoewel in de advertentie J. van Manon staat, was dit de niet-Joodse aardappelhandelaar Jakob van Marion (Rockanje, 22 februari 1858). Hij was gehuwd met Maria Bijl (Rockanje, 21 november 1850) en zij woonden tussen februari 1889 en mei 1910 op dit adres.
Raamstraat 9 – Louis Hartlooper
Op 26 mei 1899 werd op dit adres Louis Hartlooper (Amsterdam, 10 maart 1864 – Utrecht, 28 mei 1922) ingeschreven, volgens de kaart in het bevolkingsregister Rotterdam ‘Artist, Hollandsche Komiek’. Het tegenwoordige Louis Hartlooper Complex in Utrecht is naar hem vernoemd.
Raamstraat 11 – “De Witte Leeuw”
Op Raamstraat 11 was logement “De Witte Leeuw” gevestigd.
Raamstraat 12 – hotel S. L. de Reeder
Voor 1911 was dit koosjere hotel-restaurant van S. L. de Reeder op dit adres gevestigd.
Raamstraat 13 – drogisterij A. P. Morits
Rond 1893 was hier de drogisterij en zaak in verfwaren van A. P. Morits gevestigd. Waarschijnlijk was dit Abraham Pieter Moritz (16 juli 1870).
Raamstraat 14 – kruidenier A. Lacosta
Kruidenier A. Lacosta was hier rond 1878 gevestigd en leverde koosjere kruidenierswaren.
Raamstraat 14 – coiffeur De Grund
W. de Grund had hier rond 1893 zijn kapperszaak gevestigd.
Raamstraat 17 – sigarenmagazijn Horneman
Rond 1893 had R. Horneman hier zijn sigarenmagazijn gevestigd.
Raamstraat 17c – comité voor koosjere voedselvoorziening voor landverhuizers
Rond 1917 was hier een comité gevestigd dat zich tot doel had gesteld om de koosjere voedselvoorziening voor landverhuizers te verzorgen. Mathias Wetzlar was een van de bestuursleden.
Raamstraat 19 – J. Oesterman
J. Oesterman had in 1907 een banketbakkerswinkel op Raamstraat 19. Joël Oesterman werd in Rotterdam geboren op 30 januari 1882 en was gehuwd met Eva Goldstein (Maastricht, 19 oktober 1879 – Auschwitz, 19 oktober 1942) en zij kregen vier kinderen; Hartog (Henri) (Rotterdam, 18 juli 1904), Samuel (Rotterdam, 29 mei 1905 – Auschwitz, 30 september 1942), Hartog (Rotterdam, 16 mei 1908 – Auschwitz, 30 september 1942) en Jetje Bella (Rotterdam, 11 augustus 1912 – Auschwitz, 19 oktober 1942).
Zoon Henri werd besneden door zijn grootvader, S. M. Schepp (zie nummer 30).
Raamstraat 23 – café en biljard J. J. Sulders
Deze zaak was hier rond 1893 gevestigd.
Raamstraat 27 – barbier H. E. den Herder
Rond 1893 was hier barbier H. E. den Herder gevestigd.
Raamstraat 30 – bakkerij Jos. Kosman
Rond 1891 was hier de koosjere bakkerij van Jos. Kosman gevestigd. Kosman leverde ook aan de Gebroeders Sternfeld in Amsterdam. Kosman verkocht voor Pesach koosjere matzes. Volgens een advertentie uit 1886 werd het bedrijf in 1870 opgericht als stoom-paasbroodfabriek (matzefabriek).
Raamstraat 30 – banketbakkerij Israël Kolthoff
Israël Kolthoff had in 1904 een banketbakkerij op Raamstraat 30. Israël Kolthoff werd geboren op 9 november 1865 in Hoogeveen en vermoord in Auschwitz op 14 januari 1943. Hij huwde met Eva Schepp, geboren op 13 oktober 1866 in Maastricht. S. M. Schepp was de schoonvader van Israël.
Israël en Eva kregen vijf kinderen; Rebekka (Rotterdam, 27 november 1896), Simon (Rotterdam, 5 maart 1898), Richard (Rotterdam, 27 augustus 1900), Salomon (Rotterdam, 27 augustus 1900) en Jacob Jozef (Rotterdam, 2 maart 1905).
De zoons uit het gezin werden allen besneden door hun grootvader, S. M. Schepp (zie nummer 30). In 1913 adverteerde Israël als cuisinier.
Raamstraat 30 – S. M. Schepp
Op 18 januari 1908 werd S. M. Schepp 80 jaar oud en dat werd kenbaar gemaakt in het Nieuw Israëlietisch Weekblad en gevierd in het woonhuis op Raamstraat 30. Salomon Mozes Schepp werd 25 januari 1828 in Utrecht geboren. Hij trouwde in Maastricht met Rachel Goldstein en zij kregen acht kinderen. Salomon was onderwijzer van beroep. Hij werkte als religieus onderwijzer in Maastricht en later in Meerssen. Daarnaast was Salomon mohel (besnijder) en heeft in ieder geval 352 besnijdenissen uitgevoerd. Toen de 85e verjaardag van Salomon gevierd werd, vond de receptie plaats bij banketbakker Kolthoff op de Helmersstraat 14, de onderneming van zijn schoonzoon. Salomon overleed kort na die verjaardag, op 29 september 1913.
Op zijn grafsteen staat onder meer: “Het teken van het heilig verbond heeft hij aan velen bevestigd“, een zin die refereert aan zijn werk als mohel.
Raamstraat 32 – bakkerij Kosman
In de negentiende eeuw heeft op dit adres bakkerij Kosman gezeten.
Raamstraat 32 – bakkerij Juliard
In de eerste helft van de twintigste eeuw zat bakkerij Juliard hier. Voor de Pesach verkocht men er matzes. “Hele stapels ervan zag je in hun etalages liggen. Niet alleen de Israëlieten kochten deze grote platte broodjes. Ze waren voor iedereen een jaarlijkse versnapering, want met boter en suiker smaakten ze heerlijk”. (herinnering H. L. van Kleef, Hier Rotterdam, 4 april 1958).
Raamstraat 33 – vis en zuurwaren J. de Bok
Op dit adres was de zaak in gebakken vis en zuurwaren van J. de Bok gevestigd rond 1893. Hij adverteerde in het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland. Dit was ‘winkelier in ververschingen’ Judas de Bok (Vianen, 9 februari 1834 – Rotterdam, 6 april 1909). Hij was gehuwd met Hilletje le Grand (Groningen, 15 juli 1833 – Rotterdam, 30 december 1901). Hilletje en Judas hadden de volgende kinderen: Louis Benjamin (Rotterdam, 21 november 1858 – Rotterdam, 28 februari 1920), Anna (Rotterdam, 27 januari 1861 – Rotterdam, 16 mei 1861), Rebecca (Rotterdam, 7 april 1862 – Rotterdam, 28 augustus 1927), Anna (Rotterdam, 26 september 1864 – Rotterdam, 3 augustus 1933), Salomon (Rotterdam, 23 februari 1867), Heintje (Rotterdam, 3 maart 1870) en Saartje (Rotterdam, 22 oktober 1872).
Raamstraat 37 – Louis Davids
Louis Davids is een van de bekendste bewoners van de Raamstraat. Hij werd er op nummer 37 op 19 december 1883 geboren als Simon David. Hij was de zoon van de eveneens bekende artiesten Levie David en Francina Terveen, in hun gezin waren acht kinderen. Zijn broer Hakkie (Hartog) was eveneens een bekend artiest en ook zijn zus Hendrika (Heintje).
Raamstraat 37 – Femmetje Visjager
Rond 1899 werd hier Femmetje Visjager ingeschreven, de weduwe van Levie Vreeland en de moeder van Esther Vreeland.
Raamstraat 37 – Sam Scheffer
Vakbondsman Sam Scheffer heeft op dit adres gewoond.
Raamstraat 44 – Heijman Handelaar
Heijman Handelaar verzorgde rond 1893 voor het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland de abonnementen en advertenties voor dit blad voor Rotterdam. Koopman Heijman Lambert Handelaar (Hoorn, 22 december 1844 – Poortugaal, 21 maart 1911) was gehuwd met Vogeltje Berlijn (Hoorn, 23 juni 1842 – Rotterdam, 9 januari 1913). Heijman en Vogeltje hadden een dochter Roosje (Rotterdam, 5 juni 1884 – Rotterdam, 4 juni 1886).
Raamstraat 44 – Boter en Kaas B. Rodenburg
Rond 1893 was hier de boter- en kaaswinkel van Rodenburg gevestigd. Dit was de niet-Joodse Bonifaas Rodenburg (Rotterdam, 2 mei 1855).
Raamstraat 49 – Vlees- en worst L. Hakkert
In 1908 opende L. Hakkert een zaak in fijne vleeschwaren en worstsoorten op de Raamstraat 49. Hoewel de advertentie L. Hakkert meldde, woonde hier Jacob Samuel Hakkert (Vianen, 16 november 1832 – Rotterdam, 3 september 1907) met zijn vrouw Röschen Oppenheimer (Vreden, Duitsland, 1838 – Rotterdam, 13 juli 1924) en hun kinderen. Van hun kinderen was Asser (Vianen, 30 december 1863 – Den Haag, 4 augustus 1927) eveneens slager. Een broer van Asser, Samuel Jacob (Vianen, 17 februari 1882 – Sobibor, 30 april 1943) vroeg in mei 1908 een vergunning aan in het kader van de drankwet en wilde op deze locatie alcoholhoudende dranken gaan verkopen. De vergunning werd verleend. Samuel Jacob was gehuwd met Rebecca van der Stam (Rotterdam, – Sobibor, ) en zij woonden aan het begin van de oorlog op de Palissanderstraat 2b in Rotterdam.
Raamstraat 50 – Aardappelen H. Diederik
H. Diederik had rond 1893 zijn zaak in aardappelen en brandstoffen op dit adres gevestigd.
Raamstraat 51 – gezin David Mug
Dit was een van de adressen in deze straat waar het gezin van David Mug heeft gewoond.
Raamstraat 57 – boter, kaas en eieren M. Zwanenburg
Deze zuivelhandel was hier rond 1882 gevestigd. In een advertentie van het rabbinaat uit 1901 werd dit als een van de koosjere en onder toezicht van het rabbinaat staande zaken genoemd. Waarschijnlijk was dit Marcus Zwanenburg (Nestelrode, 3 april 1810), die bij de burgerlijke stand als melkverkoper geregistreerd staat. Hij was gehuwd met Sophia Rijnveld (Bodegraven, 22 augustus 1819).
Raamstraat 58 – Abraham Silberstein
Koopman Abraham Silberstein (Korono, Rusland, 2 april 1882) kwam in 1885 vanuit Hannover naar Rotterdam met zijn vrouw Sophia Lewin (Korono, Rusland, 3 mei 1856) en zijn kinderen Moses (Hannover, 5 juli 1877), Jakob (Hannover, 30 december 1880), Gusta (Rotterdam, 17 juli 1886) en Paulina (Rotterdam, 6 oktober 1888).
Raamstraat 67a – Nathan Bonavang
Voor de oorlog woonde hier het gezin van Nathan Bonavang (Arnhem, – Auschwitz, ). Nathan was gehuwd met Roosje Velleman (Rotterdam, – Auschwitz, ). Hun drie kinderen, Sientje (Rotterdam, – Auschwitz, ), Izak (Rotterdam, – Auschwitz, ) en Liepman (Rotterdam, – Auschwitz, ), waren al lang het huis uit en hadden hun eigen gezinnen. Vanaf 1936 woonden Nathan en Roosje op Almondestraat 62b.
bron:
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 10 april 1914, I Kolthoff
Ibidem, 10 jan 1908, S M Schepp
Ibidem, 1 mei 1908 – L. Hakkert
Ibidem, 3 juni 1904 – I Kolthoff
Ibidem, 26 juli 1907 – J Oesterman
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart J Oesterman
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart I Kolthoff
www.bert-batholomeus.nl, lemma Salomon Mozes Schepp (geraadpleegd 30 aug 2015)
www.dutchjewry.org, lemma circumcision registers of moheel S.M.Schepp (geraadpleegd 30 aug 2015)
“Advertentie Handelaar”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/03/10 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000564067:mpeg21:p00006
“Advertentie slager De Jong”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/09/08 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566041:mpeg21:p00004
“Advertentie J. de Bok”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/09/08 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566041:mpeg21:p00006
“Advertentie Den Herder”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/09/08 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566041:mpeg21:p00006
“Advertentie Rodenburg”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/09/08 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566041:mpeg21:p00006
“Advertentie Horneman”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/09/08 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566041:mpeg21:p00006
“Advertentie Van Manon”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/09/08 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566041:mpeg21:p00006
“Advertentie Diederik”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/09/08 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566041:mpeg21:p00006
“Advertentie De Grund”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/09/08 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566041:mpeg21:p00006
“Advertentie Morits”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/09/08 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566041:mpeg21:p00006
“Advertentie Sulders”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/09/08 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566041:mpeg21:p00006
“Advertentie Kosman”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1895/07/19 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000562013:mpeg21:p00003
“Advertentie J. Kolthoff”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1913/10/03 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000573111:mpeg21:p00011
Stadsarchief Rotterdam, Handelaar, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 577, pagina 210
Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Juliard. 31 maart 1905. Geraadpleegd op Delpher op 14-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005416013:00001
Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Oesterman. 31 maart 1905. Geraadpleegd op Delpher op 14-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005416013:00001
Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, Zwanenburg. jrg 13, 1882, no 35, 13-09-1882.Geraadpleegd op Delpher op 05-06-2021,http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005398035:00001
Israëliet; Kosman wekelijksch orgaan gewijd aan de bevordering van joodsche belangen, jrg 12, 1891, no 9, 27-02-1891. Geraadpleegd op Delpher op 17-07-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005575009:00001
Stadsarchief Rotterdam, Louis Hartlooper, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 577.
Stadsarchief Amsterdam, Louis Hartlooper, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 44
Stadsarchief Rotterdam, Femmetje Visjager, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-514.
Jos Kosman, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 17, 1886, no 8, 05-03-1886. Geraadpleegd op Delpher op 19-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005402008:00001
Salomon Mozes Schepp, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 44, 1913, no 2, 10-01-1913. Geraadpleegd op Delpher op 07-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005419053:00001.
Abraham Silberstein, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-435.
Hakkert, drankwet, Stadsnieuws KENNISGEVINGEN.. “De Maasbode”. Rotterdam, 05-05-1908. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000188928:mpeg21:p001.
Samuel Jacob Hakkert, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-171.
Jakob van Marion, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-313.
Abraham Pieter Moritz, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 298.
Marcus Zwanenburg, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 170.
Bonifaas Rodenburg, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-397.
Judas de Bok, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 571.
Israel Kolthoff, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 521.
rabbinaat, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 32, 1901, no 11, 15-03-1901. Geraadpleegd op Delpher op 25-10-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005412011:00001.
A. Lacosta, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 12 april 1878. Geraadpleegd op Delpher op 10-07-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005394116:00001.
illustratie:
Prentbriefkaarten verzameld door het Stadsarchief Rotterdam, PBK-9014 Versiering Raamstraat te Rotterdam ter gelegenheid viering van de Oranje feesten. Toegangsnummer 4029.
“Advertentie slager De Jong”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/09/08 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566041:mpeg21:p00004
“Advertentie J. Kolhoff”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1913/10/03 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000573111:mpeg21:p00011
“Advertentie Handelaar”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1893/03/31 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 22-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000564075:mpeg21:p00010
Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, Zwanenburg. jrg 13, 1882, no 35, 13-09-1882.Geraadpleegd op Delpher op 05-06-2021,http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005398035:00001.
Salomon Mozes Schepp, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 44, 1913, no 2, 10-01-1913. Geraadpleegd op Delpher op 07-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005419053:00001.
Van Manon, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 08-09-1893, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566041:mpeg21:p00001.
A. Lacosta, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 12 april 1878. Geraadpleegd op Delpher op 10-07-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005394116:00001.
gepubliceerd
4 maart 2015
Laatst aangepast:
10 juli 2023