In ‘s-Gravendeel/Puttershoek was er een kleine Joodse gemeenschap. In 1811 bouwde deze gemeenschap een eigen synagoge.
Officieel viel deze gemeenschap tot 1867 bij de Joodse gemeente van Oud-Beijerland.
Er bestond in ‘s-Gravendeel/Puttershoek een eigen begrafeniscollege. Vanaf 1893 werden de doden begraven op de begraafplaats van Strijen. In 1920 werd de gemeente opgeheven en bij die van Dordrecht gevoegd.
Na 1800 zijn er in 1809 41 Joden in deze plaats geregistreerd. Het maximum is in 1840, dan zijn er 55. Dit aantal loopt terug tot drie in 1930.
Verhaal – Roosje van Tijn
Roosje van Tijn was de dochter van Benjamin van Tijn (Puttershoek, 17 februari 1832 – Rotterdam, 19 april 1915) en Leentje Horneman (Oudewater, 7 september 1838 – Puttershoek, 26 november 1885) en werd op 18 november 1874 geboren in Puttershoek als vijfde van negen kinderen.
Op 18 juli 1867 werd haar oudste zus Hester geboren.
Daarna volgde Elias (Puttershoek, 22 januari 1869 – Haarlem, 3 augustus 1937),
Roosje (Puttershoek, 27 maart 1871 – 15 juni 1871),
Mozes (Puttershoek, 24 juni 1872 – Amsterdam, 26 februari 1924),
Roosje (Puttershoek, 18 november 1874 – Auschwitz, 15 oktober 1942),
David (Puttershoek, 14 september 1876 – 24 januari 1877),
Philip (Puttershoek, 3 december 1877 – Rotterdam, 25 augustus 1929; begraven op het Toepad),
David (Puttershoek, 17 juni 1880 – Rotterdam, 11 mei 1918) en
Benjamin (Puttershoek, 27 maart 1885 – 27 maart 1885, levenloos).
Vader Benjamin werd in de volksmond Ben de Jood genoemd. Ben was van beroep koopman en hij reisde met zijn hondenkar van deur tot deur in de omgeving van Puttershoek met zijn waren.
De kinderen Van Tijn bezoeken in Puttershoek de openbare lagere school. Moeder Leentje overleed op jonge leeftijd, slechts 44 jaar oud, in 1886, en vader overleed in 1915.
Roosje trouwde niet en had tot 1934 een winkeltje in cadeau en luxeartikelen aan het Weverseinde 18. Deze winkel verkocht ze aan schildersbedrijf Den Hartog, en Roosje vertrok naar Rotterdam. Daarmee was ze de laatste Jood uit Puttershoek en met haar vertrek stopte het Joodse leven in deze plaats.
Rotterdam
In Rotterdam werd Roosje ingeschreven op 7 november 1934. Op haar persoonskaart staat dat ze geen beroep heeft en ze woont op vele adressen in de stad, zoals:
Kipstraat 26a, Kruisstraat 4b, Boerensteiger 47b, Gedempte Botersloot 163b, Bolwerk 6, Claes de Vrieselaan 31a, 2e Middellandstraat 17b, Schiedamseweg 259b, Katshoek 10a, Voorburgstrat 128b en als laatste adres de Abraham Kuyperlaan 14a. Bij al die adressen staat dat ze inwonend is.
Tegen de oorlog is de enige familie die Roosje nog heeft haar zus Hester, die op de Essenburgsingel 67a woont. Haar broer Elias is in 1937 al overleden.
Wanneer de deportaties in Rotterdam op 30 juli 1942 beginnen krijgen 2000 Rotterdamse Joden de oproep om zich te melden bij Loods 24 aan de Entrepotstraat. Er komen er 1120 en velen duiken dan onder.
Roosje, die al wat ouder is, zal waarschijnlijk niet bij die eerste groep gezeten hebben. Dan volgt op 8 oktober 1942 een oproep waarbij ook de Joodse Rotterdammers worden opgeroepen die tussen de 60 en 69 jaar oud zijn. Waarschijnlijk zat ook Roosje bij deze groep. Roosje werd in Auschwitz vermoord op 15 oktober 1942.
Haar zus Hester, die gehuwd was met Barend Isaacs (3 december 1865 – 3 april 1923), overleed op 14 november 1942 in Rotterdam. Zij liet een dochter na, Leentje Isaacs (Vlaardingen, 29 september 1894 – Rotterdam, 14 maart 1981), begraven op het Toepad.
bron:
Pinkas, geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Nederland,
website JHM,
www.dutchjewry.org, pagina Benjamin van Tijn en Leentje Horneman (geraadpleegd 23 nov 2014),
www.communityjoodsmonument.nl, pagina Hester Isaacs – van Tijn (geraadpleegd 23 nov 2014).
Winter, Leni de, Roosje was laatste Joodse inwoonster, Het Kompas, 2 mei 2014,
www.genealogieonline.nl, stamboom van der waal, gegevens Leentje Hoorneman (geraadpleegd 23 nov 2014),
stadsarchief Rotterdam, persoonskaart Roosje van Tijn.
illustratie
Weverseinde Puttershoek 1914. Collectie Regionaal Archief Dordrecht beeldbank 552_313637
gepubliceerd:
3 maart 2016
laatst bijgewerkt:
25 juni 2021