Johannes van der Baan werd op 19 juli 1890 in Sommelsdijk geboren. Hij werd op zijn 22e agent bij de politie en in de oorlog werkte hij op Bureau Nassaukade. Hij trouwde met Leentje Doorn (1891 – 1992). Johannes overleed op 28 maart 1946, 55 jaar oud. Hij had 33 jaar bij de politie gewerkt.
Bureau Nassaukade
De Nassaukade in Rotterdam is een zeer kort stukje kade aan de linker Maasoever. Het is het verlengde van de Stieltjesstraat en het politiebureau moet gestaan hebben tussen de brug en de Oranjeboomstraat. Bij de militaire acties rond de verovering van de Maasbruggen lag dit gedeelte van de stad in het centrum van het zuidfront.
Verder lag dit deel van de stad in de buurt van de spoorlijn tussen de Rosestraat en de Oranjeboomstraat met toen nog de houten bielzen. In die hongerwinter werden de bielzen door de omwonenden los gewrikt – met veel lawaai. Zoveel lawaai dat de politie erachter kwam en het hout in beslag nam. Het hout ging vervolgens naar de brouwerij van d’Oranjeboom, werd in stukken gezaagd en naar de politiepost gebracht. Daar was het nodig op de tweede verdieping…..
Onderduikers
Op de tweede verdieping, met een aparte ingang, zat volgens overleveringen een familie van onderduikers. Of dat waar is, is niet te achterhalen. Wel weten we dat Henry (A.) Deutsch, die een bontzaak had in Rotterdam in de buurt van de Schie (maar ook een advertentie gevonden van H. Deutsch, Kruisstraat 57b) , en Eva Brandel, hier ondergedoken hebben gezeten. Zowel Eva als Henry hebben de oorlog overleefd.
Een van de agenten die drie jaar lang heeft gezorgd voor eten voor Eva en Henry was brigadier Johannes van der Baan (samen met brigadier W. Zwiers en majoor M. Roest). De foto onder is van de agenten van bureau Nassaukade, Eva en Henri aan het einde van de oorlog. Johannes van der Baan staat links van Eva. Hij is de man met de snor. In plaats van Eva Brandel wordt ook wel eens de naam M. van Oss genoemd.
Wanneer H. Deutsch klopt is het waarschijnlijk Hermann Deutsch, geboren op 31 mei 1909 in Presburg (Bratislava) in Tsjechoslowakije. Hij kwam in Rotterdam op 28 oktober 1928, was bontwerker en heeft in Rotterdam op de volgende adressen gewoond: Hoogstraat 184a (inwonend), Nieuwehaven 142b (inw), Hoogstraat 184a (inw), Roovalkstraat 13a (inw), Diergaardesingel 96b, Delftschevaart 27a en Kruisstraat 57b.
Graag zouden we willen weten hoe het verder ging met Eva Brandel en Henry Deutsch. Informatie is welkom via deze link. Eva en Henry hadden geen relatie, de schrijfwijze van de naam kan anders zijn. Alle andere informatie, alsmede foto’s, ook over de politiepost, zijn welkom.
Een foto van de onderduikers is al opgedoken. Op het bord staat: Hier waren tijdens de Duitse bezetting Joden verborgen. Politie bureau Nassaukade Rotterdam.
Rapport
Van Riet beschreef het verhaal eveneens in zijn dissertatie en daarin staat:
‘Op 11 mei 1945 brachten M. van Oss en A. Deutsch via de hoofdcommissaris hun dank en hulde over aan het personeel van het politiebureau Nassaukade. Als joden zaten zij het jaar daarvoor op het Haagseveer, maar waren wegens ziekte overgebracht naar het Zuiderziekenhuis. Vandaaruit werden zij begin november 1944 door de ‘ondergrondse’ bevrijd, waarna zij boven het politiebureau Nassaukade een schuilplaats kregen aangeboden. Slechts enkele politieambtenaren waren op de hoogte en hadden dit geheim zorgvuldig bewaard.
Vooral de drie politieagenten, brigadier V.d. Baan, brigadier W. Zwiers en majoor M. Roest waren zeer hulpvaardig en menslievend geweest. Omdat de joden niet naar buiten konden, brachten de drie eten en deden ook boodschappen voor hen. Ze schreven:
Wij zijn niet in staat om een stoffelijke blijk van onze dank te geven. Wij brengen deze feiten onder uw aandacht om hen te huldigen. Innige dank en onze hulden aan de Rotterdamse politie.’
Marie is gevonden:
Wie nu precies Eva Brandel / M. van Oss was kon worden gevonden dankzij de onlangs vrijgegeven arrestantenkaarten bij het Stadsarchief Rotterdam én deze informatie van Van Riet.
Marie van Oss (Middelburg, 25 september 1904), Bergselaan 100 te Rotterdam werd tijdens een controle in de trein gearresteerd wegens een vervalst persoonsbewijs. Ze werd voor de Sicherheitsdienst op 26 juni 1944 opgesloten, op 11 juli 1944 opgenomen in het Zuiderziekenhuis en daar ontvoerd op 3 november 1944.
Het Stadsarchief van Amsterdam heeft de gezinskaart van Simon Trompetter (Amsterdam, 8 november 1897 – Amsterdam, 18 september 1954). Simon was eerder gehuwd met Elizabeth Blitz (Amsterdam, – Amsterdam, ). Simon was compagnon in de Amsterdamse Borduur- en Textielindustrie met de heer E. Doets en hertrouwde op 1 mei 1946 met Marie Henriëtte van Oss (Middelburg, 25 september 1904 – Amsterdam, 19 mei 1958). Marie was de dochter van Emanuel van Oss (Vierlingsbeek, 29 juli 1876 – Middelburg, 27 oktober 1925) en Adela Hildesheim (Groningen, 1 juli 1876 – Amsterdam, 8 januari 1963) en niet eerder gehuwd geweest. Vanaf hun huwelijksdag woonden Marie en Simon op de Haringvlietstraat 65hs te Amsterdam.
In een overlijdensadvertentie blijkt dat Marie Mieke genoemd werd en is begraven op Gan Hasjalom in Hoofddorp. Volgens een andere advertentie was ze zeer actief voor de Liberaal Joodse Gemeente in Amsterdam.
en Hermann is gevonden
Het gegeven over de ontvoering uit het Zuiderziekenhuis, beschreven door Van Riet, is een bijzonder gegeven. Ook het verhaal over Hermann Deutsch bleef wankel en door te zoeken op het specifieke gegeven van de ontvoering uit het Zuiderziekenhuis begin november 1944 kwam iemand anders naar boven, en wel:
De arrestant Hendrik Duits, die bij zijn deze naam opgaf en aangaf geboren te zijn op 7 januari 1909 in Vaals. Hij was koopman en zijn laatste adres was de Gasthuisstraat 64 in Tilburg. Hij werd op 26 augustus 1944 ingesloten en op 3 november 1944, dezelfde dag als Marie van Oss, ontvoerd uit het Zuiderziekenhuis. Dan wordt er vervolgens op de arrestatiekaart aangetekend dat de juiste naam Herman Duit is, geboren op 31 mei 1909 in Bratislava. En dat is dan weer een mooi resultaat, de arrestatiekaart en de datum van de ontvoering uit het Zuiderziekenhuis bevestigen de hypothese dat Herman Duit niet anders is dan Hermann Deutsch, geboren op 31 mei 1909 in Bratislava. Dat wordt verder bevestigd door een tweede kaart die er van de arrestatie is.
Ook daarin is de verandering van de naam te zien en er is te zien dat hij op 6 september in het Zuiderziekenhuis terecht kwam. Het laatste woonadres staat ook vermeldt, de Beukelsdijk 10a. Dat hij daar woonde, en niet meer op het laatste adres van de persoonskaart, is logisch; de Kruisstraat was weggebombardeerd op 14 mei 1940.
Als conclusie kunnen we stellen dat Hermann Deutsch en Marie van Oss de twee Joodse onderduikers zijn die op de foto staan bij de agenten van politiebureau Nassaukade.
Weet u nog meer, mail ons.
bron:
Informatie met dank aan Thea den Ouden, kleindochter brigadier Van der Baan. Thea den Ouden overleed op 23 september 2014.
Advertentie Rotterdams Nieuwsblad 8 jan 1940.
Stadsarchief Rotterdam, archiefkaart Hermann Deutsch
van Riet, F. A. M. (2008). Handhaven onder de nieuwe orde : de politieke geschiedenis van de Rotterdamse
politie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zaltbommel: Aprilis. 424
Stadsarchief Rotterdam, M van Oss, 63 Archief van de Gemeentepolitie Rotterdam, inventarisnummer 3785.
Stadsarchief Amsterdam, Marie Henriëtte van Oss, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 612
Stadsarchief Amsterdam, Simon Trompetter, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 821
“Familiebericht”. “Het Parool”. Amsterdam, 1954/09/20 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 19-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010834642:mpeg21:p004
“Familiebericht”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 1954/09/20 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 19-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000041764:mpeg21:p012
Stadsarchief Rotterdam, arrestatiekaart Hendrik Duit, 63 Archief van de Gemeentepolitie Rotterdam, inventarisnummer 3778.
Stadsarchief Rotterdam, arrestatiekaart Hendrik Duit, 63 Archief van de Gemeentepolitie Rotterdam, inventarisnummer 3543.
“Familiebericht Mieke”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 1958/05/19 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 23-03-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000037394:mpeg21:p010
met dank aan Alexandra Nagel
foto
van Riet, F. A. M. (2008). Handhaven onder de nieuwe orde : de politieke geschiedenis van de Rotterdamse
politie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zaltbommel: Aprilis. 424, hoofdstuk 9.
“Familiebericht”. “Het Parool”. Amsterdam, 1954/09/20 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 19-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010834642:mpeg21:p004
Stadsarchief Rotterdam, arrestatiekaart Hendrik Duit, 63 Archief van de Gemeentepolitie Rotterdam, inventarisnummer 3778.
Stadsarchief Rotterdam, arrestatiekaart Hendrik Duit, 63 Archief van de Gemeentepolitie Rotterdam, inventarisnummer 3543.
“Familiebericht Mieke”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 1958/05/19 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 23-03-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000037394:mpeg21:p010
gepubliceerd:
8 maart 2016
Laatst bijgewerkt:
1 mei 2023