Op 29 september 1877 vroegen Martinus Hakkert en architect Jac. Christiaan van Wijk, van de firma M. Hakkert Comp. aan de Kruiskade 94, aan B. en W. van Rotterdam of zij een winkelpassage mochten aanleggen op de Korte Hoogstraat 11 en 13, lopende naar de Coolvest (Coolsingel). Ze kregen die toestemming en op 15 oktober 1879 opende de burgemeester de eerste Passage in Nederland, een met glas overdekte winkelstraat met 30 winkels en twee woonlagen.
De Passage had een enorme kelderruimte waarin een badinrichting gevestigd was. Daar kon men een stoombad en een stortbad (douche) nemen en vooral de Mariniers van het Oostplein gebruikten deze inrichting veelvuldig.
De passage was het eerste elektrisch verlichte gebouw in Nederland, de elektriciteit werd geleverd door de centrale aan de Beurs. De locatie was ideaal, in de looproute tussen de Hoogstraat – de traditionele winkelstraat van Rotterdam – en de Binnenweg en het snel groeiende westen van de stad.
De Passage had veel last van de economische crisis in de jaren dertig en heeft bestaan tot aan het bombardement. Toen de branden uitgewoed waren, bleek er niet veel meer over te zijn van deze prachtige winkelstraat. De Passage in Den Haag is overigens van dezelfde architect.
Knokpartij in de Passage
Op 18 september 1933 was er een demonstratie van de Nationaal Socialistische Beweging (NSB) op de Coolsingel. Deze werd door de politie uiteen geslagen en een deel van de demonstranten probeerden via de Passage weg te komen. Daar werden ze – volgens een bericht in Volk en vaderland: weekblad der Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland van 14 oktober 1933- afgetuigd door communisten.
| Waar nu in Rotterdam de Passage is, was vroeger de Vischmarkt. Die begon bij het Spinhuiswatertje, dat destijds langs de gevangenis liep. Daarnaast, tusschen het einde van de Zandstraat en de Korte Hoogstraat, stonden twee heerenhuizen. Op de stoepen ervan speelden wij en wij zagen vandaar het spitten en graven van grondwerkers, toen de Vischmarkt werd verplaatst. Op en goeden dag was de buurt in rep en roer. Al gravend hadden de arbeiders doodskoppen en stukken skelet gevonden. Er zal, lang geleden, wel een kerkhof zijn geweest. Die griezelige vondsten. dat was iets voor ons kinderen. Nauw was de school uit, of wij renden naar die plek, nieuwsgierig of de piramide van geraamten alweer was gegroeid. Stijf tegen elkaar keken wij naar de knoken en het duurde maar kort of ons buurtje was vol van vertelsels over spookgedaanten en nachtelijke verschijningen, die over de oude Vischmarkt zwierven en zweefden. Esther de Boer – van Rijk in Ik kijk Terug (Amsterdam 1934). |
De winkels in de Passage
Er zaten tal van winkels in de Passage. Op de tweede verdieping liepen de winkels minder goed, maar de winkels op de benedenverdieping waren populair. Een aantal had een Joodse achtergrond. Weinthal had er in ieder geval een sigarenwinkel in 1879.
Passage 7 – bontwerker Willy Glaserman
In de jaren dertig was Willy Glaserman op dit adres gevestigd. Eerder had hij een bontzaak op de Weezenstraat 11. In 1940, na het bombardement, verscheen er een advertentie met het adres Schieweg 13a. Willy Glaserman was Wulf Gläserman (Gleserman) (Riga, – Sobibor, ) en hij was gehuwd met Hester Gosschalk (Amsterdam, – Sobibor, ). Willy en Hester hadden een dochter Elsa Reine (Rotterdam, – Auschwitz, ).
Passage 8 – confiseur-glacier M. Winkel
Deze zaak van M. Winkel was rond 1882 in de prestigieuze Passage gevestigd. Er was ook een vestiging op de Jonker Fransstraat 61. Banketbakker Michiel Winkel (Gouda, 20 april 1851) woonde met zijn vader Abraham (Delft, 24 december 1817), broer Meijer (Gouda, 27 maart 1858) en zusters Flora (Gouda, 22 maart 1846) en Sara (Gouda, 20 december 1849) op de Jonker Fransstraat.
Passage 11c – schoenenzaak Huf
Rond 1888 was hier de schoenenzaak van Anton J. Huf jr. gevestigd. Het tweede filiaal was op de Nieuwendijk 159 in Amsterdam.
Passage 17a – schoenen J. Messer
Deze zaak was hier in in 1920 gevestigd
Passage 18c – Van Biene & Co
Dit was een boekhandel en men verkocht luxe artikelen. Het bedrijf gaf ook prentbriefkaarten uit en was muziekuitgever. Zo gaf Van Biene zo’n 15 liedjes uit van Louis Davids.
Familie van Biene
De boekhandel werd geleid door Gregorius van Biene (Rotterdam, 10 juli 1857). Gregorius was gehuwd met Sophia Cohen (Rotterdam, 30 december 1856 – Den Haag, 28 juni 1886) en zij hadden drie kinderen: Wolf (Rotterdam, 25 mei 1882 – Rotterdam, 20 april 1891), Joseph (Rotterdam, 2 augustus 1883 – Rotterdam, 16 augustus 1883), Josef (Rotterdam, 11 september 1885 – Den Haag, 1936). Na het overlijden van Sophia hertrouwde Gregorius op 19 januari 1888 met Saartje Witstein (Rotterdam, 20 februari 1867). Zij kregen twee dochter, Maria Sophia (Rotterdam, 10 maart 1889 – Auschwitz, 10 september 1942) en Jenny (Rotterdam, 24 juni 1893).
Zoon Josef trouwde met Alice Strausz (Königssteele, – Auschwitz, ) en vestigde zich in Den Haag. Het echtpaar kreeg vier kinderen; Sophia Amalia (Rotterdam, 14 februari 1919), George Willem (Rotterdam, 4 februari 1920 – overleefde de oorlog), Sonja (Den Haag, – Auschwitz, ) en Willem (Den Haag, – Auschwitz, ). Willem was in de oorlog een tijd ondergedoken in een kelder van een pand op de Galerij aan het Westeinde in Amsterdam en werd in Auschwitz vermoord op 10 september 1943, op zijn twaalfde verjaardag. Het verhaal over Willem, Willy, staat in het boek Het Verlaten Hotel.
bron:
engelfriet.net,
stadsarchief Rotterdam,
Elias, Mirjam, Het Verlaten Hotel
“Advertentie Hakkert”. “De Maasbode”. Onbekend, 18-03-1879. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000163274:mpeg21:a0014
“Advertentie Huf”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1888/04/20 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 13-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000559001:mpeg21:p00002
“DE TIEN BEKROONDEN”. “Volk en vaderland : weekblad der Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland”. Utrecht, 1933/10/14 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 13-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011189411:mpeg21:p002
“Advertentie Glaserman”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1930/05/07 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 13-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011002076:mpeg21:p014
Stadsarchief Rotterdam, Wulf Gläserman, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-15, pagina 158650
www.joodsmonument.nl, lemmata Gläsermann / Gleserman / Gläserman (geraadpleegd 13 december 2020)
Stadsarchief Rotterdam, Gregorius van Biene, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-035
Stadsarchief Rotterdam, Josef van Biene, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-035.
Michiel Winkel, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 248.
Michiel Winkel, Weekblad voor Israëlieten. 18 augustus 1882. Geraadpleegd op Delpher op 26-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005600060:00001.
illustratie:
Michiel Winkel, Weekblad voor Israëlieten. 18 augustus 1882. Geraadpleegd op Delpher op 26-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005600060:00001.
Het interieur van de Passage: boven de winkels waren woningen. De hoofdingang aan de Korte Hoogstraat lag op straathoogte. Aan de zijde van de veel lager gelegen Coolvest gaven trappen toegang tot de Passage. 1935. Collectie Stadsarchief Rotterdam beeldbank 4029_PBK-335.
gepubliceerd:
27 februari 2016
laatst bijgewerkt:
26 juni 2023