Oud-Beijerland

De Joodse geschiedenis van Oud-Beijerland begon in het midden van de achttiende eeuw, toen de eerste Joden zich er vestigden. Er werden al snel religieuze diensten gehouden, in de woning van een van de leden, en in 1790 werd een begraafplaats aangekocht aan de Ossenbil, de huidige Prinses Irenestraat. Deze begraafplaats heeft 67 grafstenen. In 1816 was er al een synagoge en in 1843 bouwde men een nieuwe synagoge. Het hoogste aantal Joden dat Oud-Beijerland bereikte was rond 1840, en dit betrof 291 personen.

De Joden van Oud-Beijerland verdienden hun brood grotendeels in de handel, vooral in de textielhandel en daarnaast als slager, huidenhandelaren, bankier en dergelijke. De neergang van de Joodse gemeenschap in Oud-Beijerland begon in het begin van de twintigste eeuw. De Joodse bewoners trokken naar de stad en er konden zelfs geen diensten meer gehouden worden in de synagoge omdat er geen minjan meer was (minimaal 10 volwassen Joodse mannen).

Oorlog
Op 11 augustus en 17 en 29 oktober 1942 werden de Joden van Oud-Beijerland door de bezetter gedwongen om naar Amsterdam te verhuizen. Van de Joden uit Oud-Beijerland zijn er 31 vermoord in Auschwitz en Sobibor. Eén, Ernst Ullmann (Düren, 21 februari 1904 – Canada, 1948), die sinds 1936 in Oud-Beijerland en in het begin van de oorlog op de Händelstraat 48 in Utrecht woonde, overleefde de kampen.
Zeven personen wist het leven te redden door de onderduik. In 2016 waren er van de Joodse Oud-Beijerlanders er nog twee in leven die in Israël woonden.

Na de oorlog
De synagoge werd na de oorlog verkocht en kreeg een nieuwe bestemming als huishoudschool. De kehilla (Joodse gemeente) werd in 1947 bij die van Rotterdam gevoegd. In oktober 1987 werd aan de Havendam een monument onthuld ter nagedachtenis aan de gedeporteerde Beijerlandse Joden. Het monument stelt een linkerhand voor die een Davidsster omvat en werd ontworpen door Marja Vogel-Granade.  Een jaar eerder, in 1986, zijn er straatnamen naar de vermoordde families vernoemd.

Mijnsheerenland
In het naburige dorp Mijnsheerenland is het Hof van Moerkerken gebouwd, dat voor de oorlog gebruikt werd voor jongeren die op jeugd-alijah gingen. In 1984 werd in De Telegraaf al gemeld dat dit kasteel in slopershanden was gevallen en weldra gesloopt zou worden; het pand bestaat nog steeds. In de oorlog werd het landgoed als verpleeghuis gebruikt.

Fotografie Strauss
Op de Hoogstraat in Rotterdam was fotografie Strauss gevestigd, en deze zaak had op de Oostdijk 38 een filiaal in Oud-Beijerland.

Samuel Philip Goudsmit kwam uit Oud-Beijerland en begon in 1869 een winkeltje in garen en band op de Nieuwendijk 132 te Amsterdam. Daarmee was de Bijenkorf geboren.

Confectiefabriek Em. Hertzberger
Deze confectiefabriek vestigde een filiaal in 1945 in Oud-Beijerland aan de Scheepmakershaven 1.

verder
De geschiedenis van Oud-Beijerland én de Joodse gemeenschap is ook verwoord in het boek Mijn god, wat een dorp van Wim Verhagen (Semper Agenda, 1973). Op 25 oktober 1973 kreeg de burgemeester van Oud-Beijerland het eerste exemplaar uit handen van zijn broer Willem Aantjes.
Een ander goed boek over de Joodse geschiedenis van Oud-Beijerland is “Het Joodse verleden van Oud-Beijerland” door Alie van den Berg. Dit boek werd in 2008 aangeboden aan de burgemeester van Oud-Beijerland, de heer K. Tigelaar, en is op dit moment alleen nog tweedehands verkrijgbaar.

De gevonden huissleutels
Een artikel over een vondst in de kluis van het gemeentehuis. De huissleutels van onder andere Abraham Rood.

Zinkweg 125 – gezin Frenkel – Sanders
Hier woonde in de oorlog het gezin van Hessel Frenkel en Saartje Sanders. Saartje was eerder gehuwd met David Mug.

Meer lezen?
Zie de website van Joods Oud-Beijerland:  www.joodsleven-obland.nl.