Veel delen van Rotterdam bestonden voor de Tweede Wereldoorlog nog niet. De stad was kleiner, ook qua aantal inwoners, en tussen deze inwoners woonden tussen de 9.500 en 13.000 Joden. Het grote verschil in aantal is afhankelijk van de bron die men raadpleegt. In Rotterdam woonden in 1940 (inclusief de in 1941 geannexeerde gebieden) 620.000 inwoners dus zo’n 2,1 % van de Rotterdamse bevolking was van Joodse afkomst. Aanmerkelijk minder dan de 10% in Amsterdam. Het begin van de oorlog in Rotterdam wordt gekenmerkt door het lafhartige bombardement van 14 mei 1940. Daarbij verloor Rotterdam circa 800 mensenlevens, 24.000 woningen en 80.000 Rotterdammers werden dakloos.
Essentiële gebouwen in dit deel van de stad verloor men, maar ook werden een aantal gebouwen gespaard, waaronder het stadhuis, hotel Atlanta, de Beurs, het Erasmushuis en de Laurenskerk was te restaureren. Een aantal belangrijke Joodse gebouwen gingen verloren, waaronder beide belangrijke synagogen, de een aan de Botersloot en de monumentale sjoel aan de Boompjes.
De gehele infrastructuur van de binnenstad was verwoest. Bij de herbouw verdween een deel van de stratenstructuur en straten die qua naam terug kwamen konden op een andere plek liggen dan de oorspronkelijke voorganger. Een filmpje, samengesteld uit oud beeldmateriaal, via deze link.
De capitulatie van Nederland was op 14 mei in Rijsoord (Johannes Postschool) bij Rotterdam, gemeente Ridderkerk. Om 18.20 trokken de Duitse troepen over de Willemsbrug het noordelijk deel van de stad in. Zoals in alle steden werd de bezetter ook in Rotterdam, ondanks het verwoestende bombardement, door een deel van de bevolking verwelkomd.
Ook in Rotterdam waren de eerste maanden van de bezetting een “rustige” periode. Er was nog niet veel merkbaar van de bezetter en Rotterdam was druk bezig met puin ruimen. Het puin van het bombardement werd gebruikt voor de aanleg van een deel van de dijk rond de Noordoostpolder (de Rotterdamse Hoek) en voor de demping van een aantal waterwegen in Rotterdam.
De Duitse tijd (Midden-Europese tijd) werd ingevoerd. Op 15 mei 1940 al werd om middernacht de klok 40 minuten vooruit gezet, waarmee Nederland in de pas ging lopen met Duitsland.
Verder werd de pers en de radio onder Duits gezag geplaatst, het ANP al op 15 mei 1940. De Joodse werknemers bij deze instanties werden op staande voet ontslagen. Het ANP werd daarmee een deel van de propagandamachine van de nazi’s. Op 16 mei 1940 werd de persvrijheid aan banden gelegd van het Rotterdams Nieuwsblad, de Nieuwe Rotterdamse Courant, Dagblad van Rotterdam, de Maasbode, de Rotterdammer, Voorwaarts, de Telegraaf en de Banier.
Er was de Rotterdammers veel schrik aangejaagd, en de bombardementen stopten niet op 14 mei 1940 vanwege de strategische ligging van de Rotterdamse haven. Toch kon (een deel) van het dagelijkse leven bij (een deel van) de Rotterdammers zijn normale beloop weer nemen.
Maatregel na maatregel zorgde voor een segregatie van de Joodse bevolking. Bij het invoeren van de persoonsbewijzen (april 1941) werd in juli 1941 besloten dat de Joden een J in hun persoonsbewijs moesten hebben en daarmee werd het oppakken van Joden eenvoudig.
In augustus 1941 werd een deel van Rotterdam verboden voor Joden, te weten de Coolsingel, Goudsesingel, Binnenweg, West-Kruiskade, de Nieuwe Binnenweg, de Heemraadssingel, de Mathenesserlaan, de Zwart Janstraat, Noordmolenstraat, Noordplein, de Kralingse Plaslaan, de Beijerlandselaan, Groene Hilledijk en Groene Zoom.
gepubliceerd:
27 februari 2016
laatst bijgewerkt:
27 juli 2024