Lodewijk Hamburger (Amsterdam, 12 december 1890 – Menlo Park, december 1968) was scheikundig ingenieur en richtte in 1920 in Dordrecht de N. V. Stikstofbindingsindustrie Nederland op. Lodewijk was een zoon van bankier Alexander Hamburger (Utrecht, 7 oktober 1858 – Los Angeles, 10 maart 1943) en Bertha Cosman (Recklingshausen, 10 september 1860 – Los Angeles, 30 juli 1948). Vader was in Amsterdam stichter van Hamburger en Co’s Bankierkantoor. Het gezin van Alexander en Bertha woonde onder andere op de Plantage Franschelaan (Henri Polaklaan) 5 en de Huddestraat 1hs in Amsterdam.
Lodewijk studeerde in 1912 af en was lid van het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs.
In 1924 trouwde Lodewijk met Josephine Elion (Rotterdam, 22 maart 1897 – Santa Barbara, 19 maart 1971), dochter van scheikundige Hartog Elion (Rotterdam, 27 januari 1853) en Evelina de Jong (Amsterdam, 23 mei 1873).
Lodewijk en Josephine kregen vier kinderen: Bertha Eveline (29 januari 1926), Henri Alexander Albert (11 december 1927), Eveline Frederika (8 augustus 1929) en Albert Leonard (30 september 1931). In Dordrecht woonde het gezin van 1920 tot 1924 op de Dubbeldamseweg 40 en daarna op de Oranjelaan 32. Vanaf 1925 was de onderneming gevestigd op de Kilkade 15, Zeehaven te Dordrecht.
Het proces om stikstof te binden was het Bucher-proces of cyaanamideproces. Daarbij werd ammoniak vervaardigd via natriumcyanide. De fabriek kon als eerste in Nederland stikstof uit de lucht binden. Maar toen onderneming in bedrijf kwam in 1920 bleek er geen tekort aan stikstofkunstmest. De fabriek heeft enkel cyanaten geproduceerd en deze werden toegepast in de synthetische kleurstoffen- en de bestrijdingsmiddelenindustrie.
Er is echter al sprake van deze onderneming in 1918, toen ze werd genoemd in het Algemeen Handelsblad. Er was een proefopstelling en in 1919 hoopte men de eerste hoeveelheden te kunnen afleveren. Toen was er nog een tekort aan stikstofkunstmest en voor 1920 verwachtte men dat men door deze fabriek in een deel van de binnenlandse behoefte zou kunnen voorzien. Ontwikkelingen in de markt verliepen echter sneller. De Staatscourant van 25 oktober 1918 berichtte volgens De Telegraaf van 26 oktober 1918 over de oprichting van de onderneming. De statuten lieten zien dat men werkte aan het in exploitatie brengen van een of meerdere fabrieken tot bereiding van scheikundige producten in de ruimste zin des woord, waarmee men zich niet liet begrenzen tot het binden van stikstof. Dr. L. Hamburger was directeur samen met Dr. E. Ch. Prins uit Delft.
Wetenschappelijk onderzoek
Hoe de relatie tussen de onderneming en Hamburger was, is niet geheel duidelijk. Wel wijdde hij zich na 1925 (tot 1932) weer meer tot wetenschappelijk onderzoek. Dat resulteerde in een publicatie Technisch Economisch ontwikkeling als een seculair proces van groei en wangroei. Dat was niet zijn enige publicatie, een deel van de publicaties deed hij samen met Prof. Dr. W. Reinders uit Delft. In 1932 vestigde Hamburger zich als adviserend ingenieur in Den Haag en hij had een aan zijn bureau verbonden research-laboratorium.
Staking in de fabriek
In het voorjaar van 1925 brak er in de fabriek een staking uit, die maanden heeft geduurd. De burgemeester van Dordrecht poogde in mei 1925 te bemiddelen wat niet tot effect leidde. Pas eind juli berichtte De Volkskrant dat door de bemiddeling van de burgemeester de staking tot een einde was gekomen.
Spoorlijn
De fabriek aan de Kilkade kreeg een verbinding met het spoor. In 1927 werd er door de gemeenteraad van Dordrecht een krediet verleed van ƒ 11.000,- verstrekt voor de aanleg. Voorwaarde was wel dat de N. V. jaarlijks 5% van de helft van de kosten voor haar rekening zou nemen, hetgeen zou vervallen wanneer een andere onderneming ook gebruik zou gaan maken van de spoorlijn. Bovendien moest de onderneming er akkoord mee gaan dat de spoorlijn over de zuidwesthoek van haar terrein zou lopen.
Oorlog
In het begin van de oorlog woedde er een brand op het terrein van het bedrijf, waardoor een deel verwoest werd. De export naar overzeese gebiedsdelen kon niet meer plaatsvinden. Daarnaast waren de grondstofprijzen al in 1939 hoger en de bedrijfsresultaten voor 1940 niet goed uit. De onderneming draaide de gehele oorlog door.
De onderneming bestond tot 1952 en door de concurrentie uit het buitenland moest ze worden gesloten.
Lodewijk emigreerde in 1939 met zijn gezin naar de Verenigde Staten en was daar bekend onder de naam Lodewijk (Ludwig) Harbury. Hij veranderde zijn naam twee keer. In 1940 heette hij Lodewyk Harburry en woonde op 46 Neptune Ave, New Rochelle, New York. In 1941 verhuisde het gezin naar Glenns Falls en heette Lodewijk Lawrence Harbury. In 1945 verhuisde het gezin naar Louisville (Kentucky) waar Lodewijk research-director werd bij de Kentucky Color and Chemical Company.
bron:
Bertha Cosman, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2046.
Lodewijk Hamburger, Regionaal Archief Dordrecht, 256 Burgerlijke Stand en Bevolking van Dordrecht, toegangsnummer 750.
De stikstofnood.. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 10-10-1918, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010653379:mpeg21:p009.
“De Telegraaf”. Amsterdam, 26-10-1918, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110550233:mpeg21:p003.
NET GEVAARLIJKE SCHOOLBLIJVEN.. “Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad”. ‘s-Gravenhage, 08-05-1925, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010009684:mpeg21:p003.
Arbeidsbelangen. “De Volkskrant”. ‘s-Hertogenbosch, 27-07-1925. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB12:000134170:mpeg21:p00002.
Spoorlijn, ANDERE GEMEENTEN.. “Nieuwe Rotterdamsche Courant”. Rotterdam, 15-04-1927, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010028994:mpeg21:p020.
STIKSTOFBINDINGSINGUSTRIE NEDERLAND Na gedeeltelijk verwoesting is het bedrijf vrijwel gereed. “Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad”. ‘s-Gravenhage, 22-01-1941, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 17-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010019472:mpeg21:p008.
Sluiting van fabriek in Dordrecht. “Twentsch dagblad Tubantia”. Enschede, 11-12-1952, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 17-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMHCO02:163742243:mpeg21:p00008.
Familiebericht. “Nieuwe Rotterdamsche Courant”. Rotterdam, 23-09-1924, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 17-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010027420:mpeg21:p007.
Database Joods Biografisch Woordenboek, Hamburger, Lodewijk, 1890 – , http://www.jodeninnederland.nl/id/P-2862.
Josephine Elion, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 538.
Franck JOVANOVIC, TELUQ University, Canada, and LEO, Université d’Orléans, France, Ludwig Hamburger (1890-1968): from relaxation oscillations to
business cycles, History of Economics Review (2021)
illustratie:
Advertentie. “De standaard”. Amsterdam, 23-03-1933. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001908072:mpeg21:p00014.
Sluiting van fabriek in Dordrecht. “Twentsch dagblad Tubantia”. Enschede, 11-12-1952, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 17-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMHCO02:163742243:mpeg21:p00008.
Familiebericht. “Nieuwe Rotterdamsche Courant”. Rotterdam, 23-09-1924, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 17-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010027420:mpeg21:p007.
gepubliceerd:
17 juni 2023
laatst bijgewerkt:
17 juni 2023.