In september 1941 werd Matthijs van Rees aangesteld bij het Joods Lyceum, een door de nazi’s ingestelde school voor Joodse kinderen uit Rotterdam en omgeving. Wie was Matthijs?
Matthijs werd op 14 oktober 1899 in Den Haag geboren als zoon van onderwijzer Louis van Rees (1859) en Kaatje Mendel (1856). Hij trouwde met Sara (Suze) Koekoek (Den Haag, 2 november 1901 – Rotterdam, 3 mei 1971), dochter van Nathan Koekoek (Den Haag, 11 april 1874 – Auschwitz, 26 februari 1943) en Esther Bloemkoper (1875 – 1937), nadat hij zich op 6 november 1920 met haar verloofde. Matthijs werd leraar en in ieder geval in de tweede helft van de jaren twintig wonen Sara en Matthijs in Dordrecht, waar hun zonen Louis (9 oktober 1925 – 29 april 2004) en Nico (13 juni 1929 – 15 juni 2023) worden geboren. In die periode gaf Matthijs wiskunde aan het gymnasium van Dordrecht en ze woonden toen op Javastraat 27. Matthijs kreeg op 4 augustus 1945 een dochter, Marie Agnes.
Eind januari 1930 vestigde het gezin zich in Rotterdam, waar ze op de Van Citterstraat 49b gingen wonen. Het gezin is tijdens de oorlog gevlucht naar Wallonië en heeft zo de oorlog overleefd. Bij Nico is op de archiefkaart aangetekend dat hij in juni 1945 in België zat, net zoals bij zijn broer Louis en zijn vader. Nico werd in België ondergebracht in een katholiek jongensinternaat aan de Belgisch-Franse grens.
Toen België en het zuiden van Nederland bevrijd waren heeft het gezin enige tijd in Eindhoven gewoond, waar Matthijs even hoogleraar werd en waar Marie Agnes geboren werd. Daarna gingen ze terug naar Rotterdam. Nico heeft in 2011 in een interview vertelt over de tocht van het gezin. Dit interview is hier te horen, een transcriptie staat hieronder:
| Transcriptie interview Het Rotterdamse gezin van Nico van Rees duikt in eerste instantie niet onder, maar kan met behulp van het verzet ontkomen aan deportatie en naar België ontsnappen. In Brussel krijgen ze aanwijzingen hoe naar Zwitserland te vluchten. Nico: ‘Wij zijn naar Zwitserland gegaan via Frankrijk. Diverse passeurs, zoals de mensen heetten, getroffen. De laatste passeur die zou ons brengen van de Franse grens naar Zwitserland, naar het plaatsje (..) in Zwitserland. Het laatste wat hij zei: “Nou, moet u rechtdoor lopen en dan moet u linksaf gaan en dan bent u in Zwitserland.” In het Frans, dat was niet zo goed, bij mijn ouders, die taal, en in plaats dat die linksaf ging, mijn vader, ging die rechtsaf. En, we kwamen dus terecht in een weiland waar geoogst werd. Het was inmiddels augustus en daar waren boeren bezig en we hebben gevraagd aan die Mensen: “wat moeten wij? waar zijn wij?” en die vertelde ons: “meneer, als u linksaf was gegaan dan stonden de Duitsers op u te wachten. Het is goed dat u rechtsaf bent gegaan.” Die hebben ons onder een korenschoof gestopt en gezegd, “wacht maar, blijf hier maar zitten tot vanavond. We komen je halen.” Die zijn ’s avonds gekomen en die hebben ons naar een bergachtig gebied gebracht daar in de buurt en ze zeiden: “kijk daar beneden brand het licht, Dat is Zwitserland.” En de volgende ochtend om een uur of 5 zijn we naar beneden gegaan. Heel voorzichtig, heel voorzichtig en dat is gelukt. We zijn echt beneden gekomen met zijn vieren. We zijn in Zwitserland gekomen en we zijn de weg overgelopen en toen we een paar 100 meter gelopen hadden, werden we aangehouden door een douanier, een Zwitserse douanier en die zegt: “gaat u even mee?” Even alle gegevens noteren en dan krijg je het bekende verhaal van: “alles genoteerd, wie u bent, blablabla, en nou gaat u eruit. De Duitsers stonden …. dit was de grenspaal …. Duitsers hebben hier. U moet eruit!”. Dat was net toen Hitler op het hoogtepunt was in Rusland bij Stalingrad Leningrad. Want 14 dagen later was het over, toen mocht je er wel in. We zijn er uitgezet. Ze zouden ons in omzet Frankrijk brengen. Dat hebben ze ook niet gedaan. Ze hebben ons: “hier, gaat u naar beneden en aan de andere kant gaat u naar boven” Dat moet je proberen in een ravijn. Als je bergen niet gewend bent. Je hebt nog nooit een berg gezien, Dat is niet gelukt. We hebben de hele dag daar rond gesjouwd in dat ravijn. Vreselijke dorst. Ik herinner me dat we de tandpasta aten om wat vocht naar binnen te krijgen om uw mond een beetje fris te houden en zo. En toen zei mijn broer: “Nou, gaan we dezelfde, waar we naar beneden zijn gekomen, gaan we weer naar boven.” Het was inmiddels avond geworden, toen zijn we naar boven gegaan, daar waren we eruit gekomen. Ze hadden ons gewaarschuwd: “Als je naar boven komt en we pakken je, daar staan de Duitsers”. We zijn eruit gekomen, We zijn naar een boerderij gegaan en die boer zei, “ik zal je wel helpen” en die heeft ons een weg gewezen naar Frankrijk heeft ons daar ook naartoe gebracht, een Zwitser. Daar hebben we een bus genomen, een trein genomen. En toen zijn we dus teruggekomen in België.’ Het gezin van Nico van Rees kan de rest van de oorlog in België onderduiken. |
Daarnaast is bij alle drie aangetekend dat ze in 1947 op de Noordsingel 21 in Rotterdam woonden.
Matthijs overleed op 18 juli 1974 in Rotterdam. Hij woonde voor zijn overlijden op de Schiedamsevest 99.
bron:
Stadsarchief Rotterdam, Matthijs van Rees, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-389, pagina 415233
Familiebericht overlijden. “NRC Handelsblad”. Rotterdam, 20-07-1974. Geraadpleegd op Delpher op 18-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000032956:mpeg21:p010
Familiebericht verloving. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-11-1920, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 18-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859808:mpeg21:p006
Haags Bevolkingsregister, Matthijs van Rees, 0354-01 Haagse bevolkingsregisters, inventarisnummer 1420
Haags Bevolkingsregister, Sara Koekoek, 0354-01 Haagse bevolkingsregisters, inventarisnummer 942
Blokhuis, K.”De Rijks Hoogere Burgerschool te Middelharnis in het schooljaar 1925-’26, wiskunde Dordrecht. -“. Klakkeesche Boek- en Handelsdrukkerij,[1926]. Geraadpleegd op Delpher op 19-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB02:000124239:00005
Familiebericht. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 12-10-1925, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 19-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010495598:mpeg21:p020
kaart Joodse Raad Nico van Rees, via Arolsen Archives, 130361128
kaart Joodse Raad Louis van Rees, via Arolsen Archives, 130361125
kaart Joodse Raad Matthys van Rees, via Arolsen Archives, 130361127.
met dank aan B. van Rees (email 27 juni 2023).
met dank aan L. Wijnbergen (email 20 september 2023).
illustratie:
Familiebericht verloving. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-11-1920, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 18-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859808:mpeg21:p006
Familiebericht. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 12-10-1925, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 19-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010495598:mpeg21:p020
gepubliceerd:
19 juni 2021
laatst bijgewerkt:
20 september 2023