Mathias Wetzlar kwam in mei 1914 op het Vasteland 17c wonen en woonde daarvoor op de Scheepstimmermanslaan 33b. In het Weekblad voor Israëlietische Huisgezinnen van 2 maart 1917 blijkt Wetzlar het initiatief te nemen om een (chewre)sjoel op te richten. Zijn ontevredenheid met de gang van zaken in de Rotterdamse kille (religieuze gemeente) kwam al in 1907 naar voren, toen hij in het Weekblad voor Israëlietische Huisgezinnen zijn grieven kenbaar maakte in een artikel onder de titel ‘Joden te Rotterdam, wordt wakker!’
Procuratiehouder bij de Antwerpse firma Bernard Diamant en vanaf 1913 een van de directeuren van de ‘Rotterdamsche Graan Agentuur Maatschappij’ Mathias Wetzlar (Altona, 31 oktober 1861 – Antwerpen, 3 augustus 1939) kwam in 1898 naar Rotterdam en was gehuwd met Minna Philipp (Hamburg, 15 oktober 1862 – Antwerpen, 15 maart 1932). Zij hadden drie kinderen; Clara (Altona, – Sobibor, ), Isaac (Altona, – Sobibor, ) en Else (Altona, 23 maart 1898 – Londen, 1 april 1999). Ze werden genaturaliseerd tot Nederlander bij wet van 26 juni 1911.
Zorgen
Al eerder, in 1907, begon Mathias met het kenbaar maken van zijn zorgen over de kille in Rotterdam. Als buitenlander werd hij na korte tijd na zijn vestiging in de Maasstad, al in 1902, gekozen tot lid van de kerkenraad van de kille en hij vertegenwoordigde daarin het orthodoxe element. Mathias zag in het Rotterdamse dat er te weinig werd gevoeld van het echte Jodendom. Juist in een land met godsdienstvrijheid verwaterde het, terwijl hij aanstipte dat Oost-Europese geloofsgenoten graag onder de Nederlandse vrijheden zouden willen leven, zeker in relatie tot hun godsdienst. De 10.000 zielen die het Jodendom in Rotterdam rond 1907 telde, had een kerkenraad met 18 leden van wie tweederde niet orthodox was. Tijdens het schrijven van het artikel meldde Mathias dat hij geen lid meer was van de kerkenraad en ook in de toekomst geen lid meer wilde zijn van deze kerkenraad. Zijn aanklacht schreef hij derhalve als gemeentelid.
Hij verweet de raad de gemeente slechts administratief te bestieren, zonder oog te hebben voor de ziel; hij verweet dat de raad de school beheerde maar er geen onderwijs werd verstrekt, hij verweet dat de raad de voorzanger wilde kiezen maar ze deze nooit hoorde of zag, en dat de raad de instructies voor de synagoge vaststelde maar zichzelf zelfs op Grote Verzoendag (Jom Kippoer) niet liet zien. Hij besloot het artikel met een oproep aan de Joden van Rotterdam om de religie nieuw leven in te blazen en ervoor te zorgen dat de synagoge aan de Boompjes niet meer zo stil zou zijn als het graf.
Of zijn poging slaagde om een chewresjoel op te richten, is niet teruggevonden. Wel is duidelijk dat Mathias tot de orthodoxie behoorde, bevriend of een kennis was van Saul Hausdorff, vader van de overbekende Dr. Hausdorff, een zeer orthodoxe familie, en zich inzette voor de Joodse gemeenschap. Dat betrof niet alleen de Rotterdamse, maar alle Joden die steun nodig hadden. Zo bedankte hij in het Weekblad voor Israëlietische Huisgezinnen van 16 maart 1917 de Holland Amerika Lijn voor het instellen van een koosjere keuken waarmee de ca. 1000 Joodse emigranten, die op dat moment in de stad waren, van een koosjere maaltijd konden worden voorzien. Wetzlar zat in een comité dat daarvoor deze maaltijdvoorziening op zich had genomen met de vestiging op de Raamstraat 17c
In 1918 is Mathias terug te zien als de voorzitter van de Godsdienstschool voor Israëlietische Burgerkinderen op het Hofplein 4a. In 1920, toen S. M. Slagter ontslag nam als hoofd van deze school, stond de naam van Wetzlar onder de advertentie waarin een nieuw hoofd gezocht werd. In 1921 bleek de heer B. J. Stein te zijn aangenomen.
Het gezin van Mathias woonde vanaf ca. 1917 op de Heemraadssingel 176. Daar woonden Mathias en Minna een jaar of vijf, ze vertrokken uit de Maasstad naar Den Haag, waar ze op 27 december 1922 werden ingeschreven en in januari 1923 op de Gentschestraat 58 woonden. Hun verblijf in Den Haag duurde tot begin 1925, toen vertrokken ze naar Amsterdam. In Amsterdam woonden de Wetzlars op de Amsteldijk 81bhs tot hun vertrek in januari 1928 naar Antwerpen. Minna overleed daar in 1932, Mathias in 1939.
bron:
Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 38, 1907, no 23, 07-06-1907. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005417074:00001.
Wetzlar, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 45, 1914, no 19, 08-05-1914. Geraadpleegd op Delpher op 19-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005419122:00001.
Wetzlar sjoel, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 48, 1917, no 9, 02-03-1917. Geraadpleegd op Delpher op 19-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005420114:00001.
Mathias Wetzlar, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-532.
meisje, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 42, 1911, no 28, 14-07-1911. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005418133:00001.
Comité, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 48, 1917, no 11, 16-03-1917. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005420116:00001.
Godsdienstschool, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 49, 1918, no 39, 27-09-1918. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005421039:00001.
Hoofd der school, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 51, 1920, no 43, 22-10-1920. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005421147:00001.
Stein, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 52, 1921, no 43, 28-10-1921. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005422042:00001.
Binnenland. AMSTERDAM, 11 Sept. 1902. verkiezing “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-09-1902, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874168:mpeg21:p006.
M. Wetzlar, Stadsarchief Amsterdam, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 1660.
Mathias Wetzlar, Gemeentearchief Den Haag, 0354-01 Bevolkingsregister gemeente Den Haag, inventarisnummer 1937.
Bernard Diamant, Rotterdamsche Graan-Agentuur Mij.. “Scheepvaart”. Rotterdam, 01-07-1913, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 21-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:001094001:mpeg21:p00003.
Minna Philipp, Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 16-03-1932, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 21-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010662478:mpeg21:p008.
Overlijden, Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 04-08-1939, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 21-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010665007:mpeg21:p008.
illustratie:
Wetzlar sjoel, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 48, 1917, no 9, 02-03-1917. Geraadpleegd op Delpher op 19-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005420114:00001.
Stadsarchief Rotterdam, beeld en geluid. PBK-559 Gezicht op het Vasteland. Links de Schotsekerk, aan de overzijde het Stadsarmhuis, 1900. Prentbriefkaarten verzameld door het Stadsarchief Rotterdam, toegangsnummer 4029.
meisje, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 42, 1911, no 28, 14-07-1911. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005418133:00001.
Comité, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 48, 1917, no 11, 16-03-1917. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005420116:00001.
Overlijden, Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 04-08-1939, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 21-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010665007:mpeg21:p008.
gepubliceerd:
20 september 2022
laatst bijgewerkt:
21 september 2022