Rond 1725 werd de Bank van Lening in Leerdam beheerd door een Joodse pachter. Dat was een van de eerste sporen van Joodse inwoners van Leerdam. In 1827 was de Joodse gemeenschap in Leerdam zo groot dat de synagoge in de Nieuwstraat gebouwd kon worden en de oude synagoge verkeerde in een vervallen staat. In 1854 werd de synagoge vervangen door een nieuwe synagoge, en die bleef tot 1935 in gebruik.
De eerste Joodse begraafplaats in Leerdam is nooit teruggevonden, in 1767 werd de tweede begraafplaats gevestigd bij de Hoogpoort. In 1832 werd een deel van de Algemene Begraafplaats aangekocht. Deze moest op een bepaald moment worden uitgebreid, maar toestemming daarvoor bleek niet mogelijk en in 1845 werd een stuk land aan de Lingedijk aangekocht. Deze begraafplaats bestaat nog steeds, de locaties bij de Hoogpoort en de Algemene Begraafplaats zijn in de jaren zestig van de vorige eeuw geruimd.
Synagoge
In 1852 verscheen in het Nieuw Israëlietisch Weekblad een oproep waarin kenbaar werd gemaakt dat er in elke hoofd- en ringsynagoge in Nederland een intekenlijst lag waarmee men de herbouw van een synagoge in Leerdam kon ondersteunen. Het bestuur van de synagoge in Leerdam werd gevormd door opzichter S. I. Pakkerd, penningmeester A. M. Walg en ouderling A. D. Abrahams. In 1877 was Jacob Walg secretaris-penningmeester van de gemeente.
Het vijfentwintigjarig bestaan van de synagoge werd in 1879 gevierd. De Israëlitische Nieuwsbode plaatste een verslag van de viering: ‘Op den jongsten Sabbat werd het 25jarig bestaan onzer synagoge op feestelijke en plechtige wijze gevierd. De avond- en ochtend-godsdienstoefening in het eenvoudig, doch smaakvol versierde bedehuis werd waargenomen door den eerwaarde heer Sitters uit Gorinchem, in vereniging met den functionaris onzer gemeente, de heer S. v. d. Berg. Beiden kweten zich op verdienstelijke wijze van hun taak; vooral muntte de heer Sitters uit door zijn even schone als melodieuze stem. Nadat de Wetsrollen in de Heilige Arke waren geplaatst, betraden beide heren achtereenvolgend het spreekgestoelte, hielden feestredenen en smeekten Gods zegen af over al de aanwezigen op ene wijze, verre boven onze lof verheven.
Zij werden op het spreekgestoelte gevolgd door de secretaris der feestcommissie, de heer S. M. Nieuwendijk, van Asperen, die een korte, welgeslaagde toespraak hield. In een insgelijks fraai versierde feestzaal, waarheen men zich vervolgens begaf, werd, vóór het aanbieden der verversingen, door de president der feestcommissie, den heer Jacob S. Pakkerd, op ene boeiende wijze het woord gevoerd, en door den heer Abraham Walg Jbz.
Des avonds te 8 uur, vóór de opening van het bal, beklom de heer Pakkerd nogmaals het spreekgestoelte, zette aanleiding en doel der feestviering op zo’n welsprekende wijze uiteen, dat hem een daverend applaus ten deel viel. Nauwelijks was men begonnen, zich aan de genoegens van muziek en dans over te geven, of de heer burgemeester, vergezeld van de eersten wethouder der gemeente, trad de feestzaal binnen. Andermaal gaf de heer Pakkerd blijk van zijne welsprekendheid, door genoemde heren in flinke, goed gekozen woorden te verwelkomen. Zichtbaar getroffen richtte onze burgervader een hartelijke toespraak tot al de aanwezigen getuigende van zijne ingenomenheid met deze feestviering. Gedurende het bal, dat tot de morgen aanhield, werd er in de verschillende pauzes nog menig vrolijk stukje ten beste gegeven en bij het te middernacht gehouden feestmaal voor een weldadig doel gecollecteerd’.
In 1904 werd het vijftigjarig bestaan gevierd. In het Israëlitisch Nieuws- en Advertentieblad stond: ‘Zondag vierde de Israël, gemeente te Leerdam den dag waarop voor vijftig jaren de synagoge aldaar werd ingewijd. Dr. B. L. Ritter, Opperrabbijn, hield een feestrede. Door de damesvereniging werden enige kerksieraden aangeboden en door de herenvereniging een wetsrol, die de vijf boeken van Mozes bevat; een geschreven meesterstuk, dat vervaardigd is in de Russische stad Wilna (Vilnius – red.)’.
In 1907 werd door de vrouwenvereniging Tiferet Nasjim en de mannenvereniging Menoret Hame’or een kachel aan de synagoge geschonken.
Sluiting van de synagoge
Op 1 december 1935 werd de laatste dienst in de synagoge in Leerdam gehouden. Het Nieuw Israëlietisch Weekblad berichtte over deze gebeurtenis het volgende: ‘Doordat deze gemeente helaas dusdanig in zielental verminderd is, dat van minjan (10 volwassen halachisch Joodse mannen -red.) geen sprake meer kan zijn, werd op zondag 1 Dec. j.l., voor de Sifrel Touro (wetsrol – red.) naar Gorinchem werden overgebracht, nog eens een laatste sjoeldienst gehouden. Aanwezig waren alle gemeenteleden, benevens de gehele kerkenraad van Gorinchem, de leraar en enkele leden dier gemeente en ook vele niet-Joden uit Leerdam. Het mincho werd geleid door den heer J. de Vries, die kortgeleden Leerdam metterwoon heeft verlaten. De Opperrabbijn hield voor Ngoleinoe de afscheidsrede, die op alle aanwezigen een diepe indruk maakten. Uitgaande van de woorden Wajehte Binsouang Hooroun, wees de de Opperrabbijn erop, dat het overbrengen der heilige wetsrollen niet zonder meer mocht geschieden. Vele ontroerende gedachten deed spreker de hoorders in herinnering komen, maar ook veel hulde en dank bracht hij voor al het goede, dat in de reeks der jaren tot stand werd gebracht. De Opperrabbijn wees er ten slotte op, dat men dit sluiten van een sjoel niet als teken van verval van het Jodendom of van ondergang van het Joodsche volk behoefde te zien, want elders in het Land der Vaderen, worden talrijke bedehuizen opgericht, die menigmaal voor duizenden plaats bieden en eindigde met een bede voor alle aanwezigen. Na de dienst, die met het zingen van Jigdal en Adoun Ngoulom werd besloten, werden de Sifrei Touro in auto’s van Gorinchemse ingezetenen naar de Synagoge aldaar overgebracht’.
Op 13 december 1935 besteedde het Nieuw Israëlietisch Weekblad aandacht aan de geschiedenis van Joods Leerdam en schreef: ‘In ons vorig nummer hebben wij reeds bericht omtrent den afscheidsdienst in de Synagoge te Leerdam, waar volgens de berichten, het zielental zodanig is geslonken, dat van synagogediensten geen sprake meer kan zijn. In verband hiermede volge hier een korte historische beschouwing, die wij uit de Leerdamsche Courant overnemen: Sedert mensenheugenis zijn er in Leerdam Israëlieten geweest, en het is niet zo lang geleden, dat de Synagoge haar 75-Jarig toestaan vierde. Reeds in de vijftiende en zestiende eeuw vindt men van Joden gewag gemaakt. Zo lezen we !n een ontvangsten post van het ‘graafschap Leerdam’: „Also op den 28 Augustus 1671 aan Ephraim Moses by octroy te consenteeren om een bank van leeninge op te rigten binnen Leerdam voor den tijdt van twintigh jaren, mits daarvoor betalende tot een recognitie “eene somme van sestig gulden jaarlijks Voor den tijdt van twintigh jaren”.
En zo zouden we door kunnen gaan. Bij decreet van Napoleon moesten alle Joden in 1811 een geslachtsnaam aannemen en er bleken toen te zijn 10 huishoudingen met een zielenaantal van ± 60. Van al die Israëlieten is alleen de naam Pakkerd al die jaren in Leerdam gebleven. Want langzamerhand zien we het aantal afnemen. Bij de eerste volkstelling in 1849 waren er 41, om dan na enige schommelingen te stijgen tot 53 in 1899 en bij de volkstelling van 1930 te dalen tot 16, terwijl er nu slechts een enkele, 5 a 6 zijn overgebleven (Pakkerd, v. Straten, Blok).
In 1854 werd op de plaats van de oude synagoge de nieuwe gebouwd; deze werd door Dr. Ph. S. van Ronkel ingewijd met de woorden uit Haggaï 11:10a ‘De heerlijkheid van dit laatste huis zal groter worden dan van het eerste, zegt de Heere der Heirscharen en in deze plaats zal Ik vrede geven”. In 1904 werd het 50-jarig bestaan plechtig gevierd en de synagoge verkeerde in haar bloeitijd. Prachtige geschenken werden gegeven, zoals een nieuwe geschreven Wetsrol, een meesterstuk vervaardigd in de Russische stad Wilna. In 1907 werd een school bijgebouwd, waarbij Dr. Ritter uit Rotterdam een feestrede uitsprak. Maar zo langzamerhand zijn uit Leerdam verschillende families vertrokken, zoals de families Van Gelder, Walg, Nieuwendijk, Van Straten en nu is dezer dagen de familie De Vries vertrokken, zodat het nu ten enenmale onmogelijk is, dienst te houden, wat anders nog wel eens plaats vond. De verschillende kerkelijke bezittingen zijn naar Gorinchem overgebracht, evenals het archief en zo zal dan na jarenlange dienst het oude bedehuis verlaten staan, het bedehuis, waarin de laatste rabbi’s, we denken hier aan Izaks en Van Leeuwen, het oude volk herinnerde aan en opwekte om vast te houden aan de geboden Gods en de oude instellingen van het Joodse volk. Een stuk geschiedenis is weer uit Leerdam verdwenen.
Glasfabriek Leerdam
Bij het 25-jarig bestaan van het Joodsch Nationaal Fonds werd er bij de glasfabriek in Leerdam een herinneringsbeker vervaardigd. Deze beker was ontworpen door de bekende kunstenaar Andries Dirk Copier (1901-1991) en was uitgevoerd in kobaltblauw glas met zilverwitte inscripties van de Joodse graficus Budko. De beker kwam niet in de handel en werd uitsluitend geschonken aan personen die een bepaald minimum-bedrag hadden gegeven aan het fonds. Een afbeelding van de beker is hier te zien.
Godsdienstschool
De godsdienstschool in Leerdam had in 1906 zestien kinderen. De onderwijzer was toen de heer S. van Isaaks. In 1907 waren er negentien kinderen ingeschreven. De school werd te klein en er waren plannen voor een nieuwe school. Op 26 mei 1907 werd de nieuwe school ingewijd.
Joodse bevolking
De Joodse bevolking van Leerdam is nooit groot geweest. In 1809 waren er 69 Joden in Leerdam, het hoogste aantal, in 1890 47, in 1902 57, in 1910 58, in 1930 27.
Simchas Poerim
De vereniging Simchas Poerim was in Leerdam opgericht om tijdens Poerim een feest te organiseren en dat werd begin april 1916 gedaan in ‘Kunstmin’ in Leerdam. Op 11 maart 1917 werd er een Poerim-bal georganiseerd.
Door Vriendschap Bijeengebracht
Na 1886 bestond deze damesvereniging, en het Centraal Blad voor Israëlieten berichtte: ‘Vóór korte tijd werd hier een vereniging van Dames opgericht, onder de naam van Door vriendschap Bijeengebracht. Zondag jl. werd algemene vergadering gehouden en werden tot bestuurderessen gekozen de dames R. Nieuwendijk-Prins en H. Hes-Walg. Bijna alle dames onzer Gemeente zijn reeds als leden toegetreden. Moge deze vereniging, die zich ten doel stelt, onze Synagoge van sieraden te voorzien, steeds in bloei toenemen’.
Chaverot Nasjim Bigdei Kodesj
Op 21 september 1889 schonk deze damesvereniging vier tora-manteltjes
Kaas- en Boterhandel Gebroeders Hes & Co.
Deze kaas- en boterhandel, die koosjere producten afleverde, was hier rond 1886 gevestigd.
Manufacturen A. D. van Gelder
A. D. van Gelder had rond 1888 een manufacturenzaak in Leerdam. Dit was Abraham van Gelder (Aalten, 9 juli 1844 – Leerdam, 11 oktober 1913). Abraham werd begraven op de Joodse begraafplaats in Leerdam. Hij was gehuwd met Henriëtte de Vries (Leerdam, 19 april 1839 – Leerdam, 31 januari 1905); ook Henriëtte werd op de Joodse begraafplaats in Leerdam begraven.
Abraham speelde een belangrijke rol in Joods Leerdam en na zijn lewaaje (begrafenis) was het volgende te lezen in het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 22 oktober 1913: ‘Juist was de Grote Verzoendag geëindigd, of men vernam tot grote ontsteltenis, dat de waardige heer A. van Gelder plotseling was overleden. Den ganse jom kippoerdag had hij nog vastende doorgebracht; na sjemot zegt zijn zoon nog de tikwa voor, verricht het ma’arivgebed en begeeft zich naar zijn woning. Daarin aangekomen, blaast hij onmiddellijk zijn laatste levensadem uit. Grote consternatie in die kleine Joodse gemeente van Leerdam. Groot was dan ook de deelneming bij de lewaaje welke maandagmiddag plaats vond. In het sterfhuis schetste de heer Bromet, leraar der Israëlitische Gemeente te Gorinchem en de heer J. M. Hes, familielid van den ontslapene, het deugdzaam leven van deze dierbare overledene. Op de begraafplaats sprak de heer Sam Izaaks, leraar bij de Israëlitische Gemeente te Wageningen met een diep ontroerde stem de diep bedroefde kinderen en familieleden toe. Ten slotte voerde de heer Hertzberger van Amsterdam het woord. Met het volle bewustzijn een brave vader voor zijn kinderen, een goede Jehoedi, een geacht ingezetene bij de bevolking van Leerdam naar zijn laatste rustplaats uitgeleide te hebben gedaan, verliet men den dodenakker.
In 1914 werd de manufacturenzaak nog genoemd in een advertentie en deze werd voortgezet na het overlijden van Abraham.
Salomon Bekkers
Salomon Bekkers (Rotterdam, – Sobibor, ) was rond 1900 leraar op de Joodse godsdienstschool in Leerdam. Hij had de volgende aanstellingen: 1896-1897 Brielle, 1897-1897 Dedemsvaart, 1897-1905 Leerdam, 1905-1912 Mijdrecht-Uithoorn, 1912-1942 Almelo. In de tijd in Leerdam was hij tevens depothouder van A. May’s Antiseptische Scheerpoeder.
Op 31 januari 1900 verloofde Salomon zich met Hester Frank (Lienden, – Sobibor, ) en zij kregen drie kinderen; Mietje (Leerdam, – Auschwitz, ), Anna (Almelo, – Sobibor, ) en Jacob (Almelo, – Midden-Europa, ). Ten tijde van de bezetting woonden Salomon en Hester op de Gasthuissteeg 3 in Almelo.
Doortje Dusnus
Doortje Rubens – Dusnus was de moeder van Sara Rubens, de echtgenote van veehandelaar Louis van Straten. Doorje overleed in Leerdam op 2 januari 1927. Zij werd geboren in Leeuwarden op
Willem Abraham van Gelder
Op 14 februari 1914 vierde Willem Abraham van Gelder (Leerdam, ) zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Willem was een zoon van Judith Langendijk (Zwartewaal, – Amsterdam, ) en Aäron van Gelder (Leerdam, – Hilversum , ). Willem had een zus Henriëtte Selma (Leerdam, – Sobibor, ) en een broer Salomon Abraham (Leerdam, ).
Salomon Abraham vierde zijn Bar Mitswa op 4 september 1915. Moeder Judith woonde in het begin van de bezetting op de Gijsbrecht van Amstelstraat 81 in Hilversum.
David A. van Gelder en Rica S. Langendijk
David (Aäron) van Gelder (Leerdam, – Hilversum , ) trouwde op Henriëtte Selma van Dijk (Leerdam, – Sobibor, ) op 25 april 1906. In het begin van de bezetting woonde Henriëtte op de Waldeck Pyrmontlaan 9 in Overveen. Rica en David kregen een kind dat de oorlog overleefde.
Dat kind, Abraham David van Gelder (Leerdam, 11 november 1907 – Haifa, 1989), vierde op 20 november 1920 zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig).
Nathan van Leeuwen
Nathan van Leeuwen (Den Haag, – Auschwitz, ) was rond 1915 godsdienstonderwijzer in Leerdam. In september 1915 werd hem het diploma van Mohel uitgereikt en mocht hij besnijdenissen verrichten. Nathan verloofde zich op 18 januari 1917 met Celine (Celina) Samson (Eibergen, – Auschwitz, ). Celine en Nathan woonden in het begin van de bezetting op de Schenkstraat 222 in Den Haag en hadden zeker vier kinderen.
M. Meijer
M. Meijer schonk de synagoge op 4 september 1886 een zilveren ner tamied (eeuwige licht).
Maurits Nieuwendijk
Maurits (Mozes David) Nieuwendijk (Asperen, – Auschwitz, ) vierde op 1 april 1911 zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Hij was een zoon van Emanuel Samuel Nieuwendijk (Asperen, – Auschwitz, ) en Johanna van den Bergh (Dordrecht, – Auschwitz, ). Maurits had een zus Cato Reina (25 juni 1899) en Emanuel en Johanna woonden in het begin van de Tweede Wereldoorlog op de Amstellaan 92-1 te Amsterdam.
Maurits Nieuwendijk
Op 21 augustus 1915 vierde Maurits (Mozes Jacob) Nieuwendijk (Leerdam, 12 september 1902 – 4 februari 1981) zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Maurits was een zoon van Johanna van Straten (Fijnaart, – Amsterdam, ) en Abraham Nieuwendijk (Asperen, – Sobibor, ).
Maurits van Straten
In april 1911 vierde Maurits van Straten zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Maurits was een zoon van Sara Rubens (Amsterdam, – Auschwitz, ) en veehandelaar Louis van Straten (Beesd, – Amsterdam, ). 
Maurits had de volgende broer en zussen: Branca (Beesd, – Auschwitz, ), Benedictus (Beesd, – Auschwitz, ), Frederika (1905 – 1905) en Cato Henriëtte (1910 – 1910). Benedictus vierde zijn Bar Mitswa op 17 oktober 1914.
Op 6 juni 1922 vierden Louis van Straten (Beesd, – Amsterdam, ) en Sara Rubens (Amsterdam, – Auschwitz,
A. Walg
A. Walg vertrok in 1886 uit de gemeente Leerdam en was daarvoor tal van jaren bestuurslid van de Joodse gemeente. Toen er nog geen voorzanger was in de synagoge nam hij steeds die taak over, en toen er een voorzanger benoemd was bleef hij de taak van hulp-voorzanger vervullen. Walg was onderwijzer op de Joodse school en had – volgens het krantenbericht – een sterk Duits accent.
I. M. Walg
I. M. Walg werd in 1878 benoemd tot schoolbestuurder van de Joodse school in Leerdam.
S. A. van Witsen
Salomon Abraham van Witsen (Rotterdam, – Auschwitz, ) was godsdienstleraar. Bij zijn zestigste verjaardag besteedde het Nieuw Israëlietisch Weekblad aandacht aan hem. Een van de standplaatsen waar Van Witsen heeft gewerkt was Leerdam. Salomon was gehuwd met Helena Hes (Tiel, – Auschwitz, ). Van Witsen was in het begin van de oorlog godsdienstleraar bij het Apeldoornsche Bosch en het echtpaar werd op 23 januari 1943 van Apeldoorn naar Westerbork gebracht, op de dag nadat ’s nachts 1080 patiënten en 51 personeelsleden naar Auschwitz werden gedeporteerd.
Fonteinstraat – slager L. Walg
L. Walg was meesterslager en hij zocht in 1905 een slagersknecht. Dit was vermoedelijk Louis (Levi) Walg (Leerdam, 21 juni 1858 – Leerdam, 29 oktober 1926). Hij was eerst gehuwd met Johanna Cateau Walg (Leerdam, – Rotterdam, ). Louis en Johanna scheidden in 1913 en Louis hertrouwde met Elsje Meijer (Ameide, 2 november 1858 – Ameide, 28 augustus 1937). De slagerij werd op 31 augustus 1911 geveild.
Hoogstraat 58 – Abraham David van Gelder
Abraham David van Gelder (Leerdam, – Sobibor, ), landbouwer van beroep, verloofde zich op 19 oktober 1928 met Hester Mozes (Rossum, – Sobibor, ). Abraham en Hester woonden in het begin van de bezetting op de Maasdijk 2 in Rossum.
Zij kregen de volgende kinderen: Josina Elize (Leerdam, – Sobibor, ), Emile Abraham (Rossum, – Sobibor, ) en Silo Rozinus (Rossum, – Sobibor, ).
Nieuwstraat – slager Machiel Izaäk Walg
Op de Nieuwstraat was rond 1910 slager Machiel Izaäk Walg (Leerdam, – Auschwitz, ) gevestigd die toen een slagersbediende zocht. Machiel was gehuwd met Elisabeth van Straten (Deil, – Auschwitz, ). Zij waren de ouders van Izaäk Machiel (Leerdam, – Auschwitz, ), slager Samuel (Leerdam, – Sobibor, ), Catharina (Leerdam, – Auschwitz, ), Marianna (Leerdam, – Sobibor, ) en Saartje (Leerdam, – Auschwitz, ). Saartje verloofde zich in maart 1928 met Izaak Boers (Rotterdam, – Auschwitz, ) en zij woonden in het begin van de bezetting op de Heemsteestraat 11a in Rotterdam. Machiel en Elisabeth woonden in het begin van de bezetting op de Repelaerstraat 40 in Den Haag.
bron:
Leerdam op www.jck.nl, https://jck.nl/joodse-gemeenten/leerdam (geraadpleegd 18 augustus 2024).
Synagoge, Israëlitisch weekblad. 22 oktober 1852. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005582043:00001.
Begraafplaats, Israëlitisch weekblad. 11 februari 1853. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005582059:00001.
Jacob Walg, Israelietische nieuwsbode. 20 juli 1877. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:.005537004:00001.
25 jaar synagoge, Israelietische nieuwsbode. 31 oktober 1879. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005538019:00001.
47 Joden, Israëliet. 11 juli 1890. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005574027:00001.
50 jaar synagoge, Israëlietisch nieuws- en advertentieblad voor Nederland. 26 augustus 1904. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005734037:00001.
Walg, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-02-1878, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871947:mpeg21:p002.
A. Walg, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 22-01-1886, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000567001:mpeg21:p00002.
Gebroeders Hes, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 05-03-1886, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000567007:mpeg21:p00003.
Door Vriendschap Bijeengebracht, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 30-07-1886, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000567028:mpeg21:p00003.
Ner tamied, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 10-09-1886, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000567034:mpeg21:p00002.
A. D. van Gelder, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 08-06-1888, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000559008:mpeg21:p00004.
Damesvereniging, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 25-09-1889, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000559078:mpeg21:p00005.
Teunis Blom, Joods Leerdam (Leerdam 2017) 106-107.
Bekkers – Frank, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-01-1900, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874229:mpeg21:p005.
1902, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 01-08-1902, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000575022:mpeg21:p00005.
Walg, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-07-1905, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871793:mpeg21:p007.
Van Gelder – Langendijk, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-04-1906, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871835:mpeg21:p006.
Godsdienstschool, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 28-12-1906, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000576044:mpeg21:p00002.
Kachel, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-01-1907, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871769:mpeg21:p005.
Godsdienstschool,”Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-03-1907, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871778:mpeg21:p009.
Godsdienstschool, BINNENLAND.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-05-1907, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871787:mpeg21:p005.
M. I. Walg, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 02-09-1910, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859292:mpeg21:p008.
1910, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 02-09-1910, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000570026:mpeg21:p00005.
Maurits Nieuwendijk, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-03-1911, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859321:mpeg21:p005.
Louis van Straten, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 788.
Maurits van Straten, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-05-1911, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859328:mpeg21:p006.
Salgerij Fonteinstraat, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-08-1911, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859342:mpeg21:p004.
Abraham van Gelder, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-10-1913, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860281:mpeg21:p003.
Willem Abraham van Gelder, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 06-02-1914, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860296:mpeg21:p006.
Benedictus van Straten, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-10-1914, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 19-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859534:mpeg21:p003.
Abraham van Gelder, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-10-1914, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 19-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859537:mpeg21:p004.
Salomon Abraham van Gelder, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-08-1915, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 19-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859579:mpeg21:p002.
N. van Leeuwen, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 17-09-1915, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 19-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859582:mpeg21:p005.
Simgas Poerim, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-04-1916, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 19-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859611:mpeg21:p002.
Celine Samson, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-01-1917, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 19-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860488:mpeg21:p006.
Abraham David Langendijk, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-11-1920, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 19-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859809:mpeg21:p006.
Louis van Straten, Sara Rubens, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-06-1922, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 20-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874060:mpeg21:p006.
Doortje Dusnus, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-01-1927, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 21-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858159:mpeg21:p006.
Salomon Abraham van Witsen, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130401605 (Salomon A VAN WITSEN).
S.A. VAN WITSEN. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-02-1927, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 21-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858165:mpeg21:p005.
Het vijfentwintig-jarig Jubileum van het Joodsch Nationaal Fonds. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-02-1927, p. 13. Geraadpleegd op Delpher op 21-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858166:mpeg21:p013.
Walg-Boers, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-03-1928, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 21-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858049:mpeg21:p006.
Van Gelder – Mozes, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 19-10-1928, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 21-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858056:mpeg21:p006.
Vrouwen-gewre, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-12-1928, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 21-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858064:mpeg21:p005.
Bewoners 1930, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 31-01-1930, p. 16. Geraadpleegd op Delpher op 21-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874401:mpeg21:p016.
Jozina Elize van Gelder, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-04-1930, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 21-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874413:mpeg21:p005.
Sluiting der Sjoel te Leerdam. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 06-12-1935, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 21-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871435:mpeg21:p010.
Sluiting “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-12-1935, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 21-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871436:mpeg21:p009.
illustratie:
Gebroeders Hes, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 05-03-1886, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000567007:mpeg21:p00003.
Bekkers – Frank, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-01-1900, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874229:mpeg21:p005.
Maurits Nieuwendijk, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-03-1911, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859321:mpeg21:p005.
Maurits van Straten, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-05-1911, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859328:mpeg21:p006.
Willem Abraham van Gelder, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 06-02-1914, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860296:mpeg21:p006.
Benedictus van Straten, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-10-1914, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 19-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859534:mpeg21:p003.
Salomon Abraham van Gelder, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-08-1915, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 19-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859579:mpeg21:p002.
Louis van Straten, Sara Rubens, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-06-1922, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 20-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874060:mpeg21:p006.
S.A. VAN WITSEN. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-02-1927, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 21-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858165:mpeg21:p005.
Van Gelder – Mozes, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 19-10-1928, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 21-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858056:mpeg21:p006.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Collectie Gebouwd. Voor- en zijgevel van de voormalige synagoge te Leerdam, Dukker, G.J. (Gerard) – Fotograaf, 02-1967, rechthebbende Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. 162.730. CC BY-SA 3.0.
gepubliceerd:
18 augustus 2024
laatst bijgewerkt:
21 augustus 2024