– Abraham van der Sluijs
(Amsterdam, 21 september 1909 – Auschwitz, 31 mei 1944) – 34 jaar
Abraham (1909), geboren in Amsterdam, is de oudste zoon van Levie van der Sluijs (1884) en Batje van der Sluijs-Limburg (1884). Vader Levie is een geboren Rotterdammer die als koopman werkt in parfumerieën. Moeder Batje wordt in Amsterdam geboren. Na hun huwelijk worden de eerste vier kinderen hier ook geboren, alvorens het gezin naar Rotterdam vertrekt. Abraham krijgt twee broers Nathan (1911) en Jacob (1924) en drie zussen Sientje (1915), Engelina (1920) en Eva (1925). Abraham is al zestien als zijn jongste zus Eva geboren wordt. Hij wordt kapper net als zijn zussen en broer Nathan en later ook reiziger (vertegenwoordiger), net als zijn vader. Een heuse kappersfamilie. Het verhaal van zijn ouders wordt hier verteld. Dat van zijn zussen en hun echtgenoten Stibbe hier.
Abraham trouwt op 18 juli 1934 in Rotterdam met de Rooms-katholieke Hendrika Dal (25 juni 1913), geboren in Dordrecht. Zij is een dochter van Gerarda Sophia Dal en behuwd dochter van Pieter van der Zeeuw. Ook zij is kapster. Abraham trouwt vanuit zijn ouderlijk huis in de Keizerstraat 22 en het echtpaar gaat wonen in de Teilingerstraat 55b, vlakbij de Hofbogen.
Vier jaar na hun huwelijk wordt er op 12 maart 1938 een dochter geboren, Bettij Gerarda. Ze wonen dan al vanaf 2 maart 1936 in de levendige Noordmolenstraat 75b, met twee huizen verder de fruitzaak van Aron Kokernoot en schuin tegenover hen de manufacturenzaak van de gebroeders Israël Levi de Winter en zijn broer Izak Simon. Hendrika moet in de vierenhalf jaar dat ze er woont af en toe in de winkel zijn geweest. Israël wordt gearresteerd in mei 1942 evenals zijn vrouw Henriëtte en hun dochtertje Grietje. Ze worden vermoord in Auschwitz. Zijn broer Izak overleeft de oorlog en zet de zaak voort tot hij in 1962 overlijdt.
| Het pand kwam onlangs nog in het nieuws toen bij een wisseling van zaken de originele reclametekst tevoorschijn kwam; UW ADRES IS HET WONDER.
Zeeman is de nieuwe eigenaar van het pand. Inmiddels is de reclametekst door vele partijen omarmd, blijvend gerestaureerd en geeft daarmee toegang tot het achterliggende indringende verhaal van Rotterdams Joods erfgoed. |
Abraham en zijn gezin verhuizen op tijd want na het bombardement van 14 mei 1940, staan de huizen tot aan de Teilingerstraat in brand. De Teilingerstraat markeert vandaag de dag een deel van de ‘brandgrens’, welke unieke Rotterdamse term in de wereld van planologen en stedenbouwers in de naoorlogse jaren is ontstaan.
Helemaal veilig is het niet in de Teilingerstraat want verderop in de straat, richting het Noordplein, wordt pand nummer 23 geraakt door het bombardement. Daar moeten de gezinsleden getuige van zijn geweest.
Na vierenhalf jaar Noormolenstraat verhuizen ze op 15 oktober 1940 naar de Pieter de Hoochweg 11b . Hoe lang ze hier wonen is niet te achterhalen, maar het gezin verhuist op een bepaald moment naar Katendrecht. Dit kan ingegeven zijn door het feit dat de hele familie Van der Sluijs inmiddels op Katendrecht woont, of vanwege zijn werk in de kapsalon Maison Sluijs in de Atjehstraat 46a.
Het gezin gaat wonen in de Katendrechtsestraat 11b, vlakbij de veerdienst naar de stad. Deze veerdienst wordt in de advertentie over de doorstart van de dameskapsalon genoemd. Het gezin gaat ook schuin tegenover het Café Billard wonen op de hoek van de Rechthuislaan, welk woningblok inmiddels heeft plaatsgemaakt voor nieuwbouw.
Het karakteristieke cafépand op de hoek heet tegenwoordig snackbar ‘De smikkelshop’.
Bij de tweede oproep van de Joodsche Raad in Rotterdam, op 3 augustus 1942, krijgt Abraham uitstel van transport wegens “mischehe”. Op de lijst staat het adres van zijn ouders vermeld; Atjehstraat 46a. Er melden zich bij deze oproep 800 Joden bij Loods 24, waaronder zijn moeder, zussen en broer Jacob. Vader is dan al in Westerbork.
Abraham moet zich opgejaagd hebben gevoeld. Op zijn persoonskaart, die is geraadpleegd bij het Stadsarchief Rotterdam, is te zien dat hij drie maanden later, op 3 november 1942, bij zijn geloofsaanduiding N. I. (Nederlands Israëlietisch) laat wijzigen in N. H. (Nederlands Hervormd). De angst om opgepakt te worden, wordt op allerlei manieren duidelijk en zichtbaar. Gemengd gehuwd zijn is nog geen garantie voor een afstel van transport. Broer Nathan, die ook gemengd gehuwd is, en niet ver van hem vandaan woont in de Atjehstraat 25b, wordt op 15 februari 1943 gearresteerd omdat hij zonder vergunning elders verbleef. Een dag later staat hij weer op vrije voeten. De broers hebben dan alleen elkaar nog. Hun ouders, zussen en jongere broer zijn afgevoerd.
Vijf maanden later, op 23 oktober 1944, spreekt de rechtbank te Rotterdam een echtscheiding uit. Hendrika is bekend met het feit dat haar man gearresteerd is op 6 september 1943. Een jaar later is nog niets van hem vernomen. Zo lang Hendrika Dal officieel getrouwd is, is zij niet handelingsbekwaam en dient zij voor alle rechtshandelingen de handtekening van haar echtgenoot te hebben. We denken dat dit voor veel mensen in de oorlog waarvan de mannelijke partner was opgepakt een probleem was. Voldoende reden om een scheidingsprocedure te starten zodat zij weer zelfstandig en rechtsgeldig kon handelen. Zo kon ze bijvoorbeeld een huurcontract afsluiten.
Moeder en dochter overleven de oorlog. Dochter Bettij Gerarda overlijdt op 17-jarige leeftijd, tien jaar na het einde van oorlog op 28 april 1955.
We zijn benieuwd hoe het moeder Hendrika Dal verder is vergaan. Het CBG kan wellicht vanaf mei 2022 meer uitsluitsel geven als de persoonskaarten gedigitaliseerd zijn.
bron:
www.joodserfgoedrotterdam.nl/israel-levi-de-winter/
www.joodserfgoedrotterdam.nl/noordmolenstraat/
www.brandgrens.nl/media/over_de_brandgrens/brandgrens_14_mei_1940.pdf
www.routeyou.com/nl-nl/route/view/5018859/wandelroute/2017-12-rotterdam-brandgrens
Gezinskaarten, Stadsarchief Rotterdam
www.delpher.nl, Rotterdamsch Nieuwsblad van 8 juli 1940
Stadsarchief, archief van de gemeentelijk politie Rotterdam
Stadsarchief Rotterdam, overlijdensaktie 1955.970
illustratie:
Stadsarchief Rotterdam, beeld en geluid. PBK-1987-714 Teilingerstraat met het spoorwegviaduct op de achtergrond. 1920. Prentbriefkaarten verzameld door het Stadsarchief Rotterdam, toegangsnummer 4029.
Uw adres is het wonder, © Jaap van Leeuwen, met vriendelijke toestemmingSmikkelshop, Stadsatelier Corneel, zicht op de Katendrechtsestraat 11b, met vriendelijke toestemming
Colofon:
Project: Stichting Kaapse Kringen, Marianne Ketting
Tekst: Stadsatelier Corneel, Cora de Roon
Research: Han de Bruijne, Cora de Roon
Eindredactie: Rob Snijders, historicus (www.joodserfgoedrotterdam.nl)
disclaimer
Wij hebben onze uiterste best gedaan van het materiaal op de website de makers en rechthebbenden te achterhalen. Ook hebben wij ons uiterste best gedaan om de ons aangeleverde informatie op de website zo verantwoord mogelijk te presenteren. Al hoewel wij daarbij zeer zorgvuldig te werk zijn gegaan kan het toch zijn dat een bezoeker, auteur, gebruiker of rechthebbende meent dat publicatie in strijd is met zijn of haar rechten, zoals portretrecht(en) en of auteursrechten. Indien een dergelijk situatie het geval lijkt verzoeken we onmiddellijk contact op te nemen met de projectleiders.
gepubliceerd:
31 januari 2022
laatst bijgewerkt:
31 januari 2022