De Karnemelkshaven was een klein kort kanaaltje in Rotterdam tussen de Rotte en de Stadsvest (nu Goudsesingel) in het verlengde van de Botersloot. De oude naam was Buitenbotersloot of Dwarsrottekade. Het was de haven, waar zuivelproducten werden aangevoerd van de boeren langs de Rotte. Een deel van de linker kade van de Rotte ten oosten van het kanaaltje werd ook Karnemelkshaven genoemd. Over de Karnemelkshaven liep een brug naar het Couwenburgseiland, een klein, driehoekig eiland tussen de Stadsvest, de Rotte en de Karnemelkshaven. De Karnemelkshaven werd in 1861 gedempt en de Botersloot in 1866. In 1914 werd een voetbrug over de Rotte gebouwd in het verlengde van de gedempte Karnemelkshaven, die de Karnemelksbrug werd genoemd.
De huidige Karnemelkshaven en Karnemelksbrug werden pas later zo genoemd en liggen niet op hun oorspronkelijke plaats. De haven die nu Karnemelkshaven heet is een watertje rondom het rond 1980 gebouwde wooncomplex op het voormalige Heliport-terrein.
Karnemelkshaven – proeflokaal Tivoli
Dit proeflokaal was hier rond 1891 gevestigd.
Gedempte Karnemelkshaven 5b – Jacob Oppenheijm en Elisabeth David
Op 7 december 1932 vestigde de Amsterdammer Jacob Oppenheijm (Amsterdam, – Sobibor, ) zich in Rotterdam en had volgens verschillende bronnen verschillende beroepen. De ene bron meldt koopman, een brief van hemzelf marktkoopman en een kaart uit het bevolkingsregister meldt caféhouder.
Op 12 maart 1931 trouwde Jacob met Elizabeth David (Rotterdam, – Sobibor, ). Elisabeth had een dochter uit een eerder huwelijk, Hanna de Wind (Amsterdam, – Amsterdam, ), die op 15 maart 1939 trouwde met Jesaja de Vries (Rotterdam, 14 juni 1914 – Amstelveen, 21 maart 1984). Op 14 augustus 1934 werden Jacob, Elisabeth en Hanna op de Gedempte Karnemelkshaven 3c ingeschreven, wat later 5b werd.
De brief
Op 20 juli 1942 schreef Jacob een brief aan de Dienst voor het Marktwezen. Elizabeth en Jacob waren op 3 augustus 1940 naar Amsterdam verhuisd, waar ze op 4 februari 1941 op de Lekstraat 28hs werden ingeschreven. Hun woning aan de Karnemelkshaven was tijdens het bombardement van 14 mei 1940 verwoest. De brief vertelt iets over de situatie waarin Jacob verkeerde:
|
Amsterdam, 20 juli 1942 Weledele heer, Hierdoor neem ik beleefd de vrijheid, een beroep op u te doen. Doordat ik slachtoffer ben van het bombardement van Rotterdam ben ik in het bezit gekomen van een vent- en marktvergunning, doch heb tot op heden nog geen plaats op de markt gehad, daar ik met venten in dames- en herenstoffen steeds in mijn onderhoud heb voorzien. Gisteren echter ben ik goedgekeurd voor licht werk in de kampen, en daar tot op heden Joden met een vaste marktplaats vrijstelling voor arbeid in de kampen hebben, verzoek ik u beleefd mij een marktplaats toe te wijzen. Vertrouwende voor een marktplaats in aanmerking te komen rekening houdende met onze omstandigheden, verblijf ik, hoogachtend, Dat ik u dit verzoek is hoofdzakelijk, omdat mijn vrouw ’s nachts niet alleen mag blijven, daar zij geregeld last van zenuwaanvallen heeft, ten gevolge van het verlies, kort geleden, van ons enigst kind, terwijl zij de schok van het bombardement nauwelijks te boven is.
Uiterwaardenstraat 204-1 p.s. Onnodig te vermelden dat er erge haast mee is. |
De beslissing werd met potlood onder aan de brief geschreven:
J. Oppenheijm moet per omgaande worden bericht dat zijn verzoek niet kan worden ingewilligd.22/7/1942.
Deportatie
Op de kaart van de Joodsche Raad van Elizabeth werd vermeld dat zij op 29 mei 1943 in Westerbork werd geregistreerd. De kaart van Jacob geeft dat niet aan. Op 8 juni 1943 werd Elizabeth gedeporteerd naar Sobibor. Ook Jacob zat in dat transport, en op zijn kaart was nog aangetekend dat hij een strafgeval was. Op 11 juni 1943 werden Elizabeth en Jacob vermoord.
bron:
algemene informatie via Wikipedia.
Tivoli, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 21 augustus 1891. Geraadpleegd op Delpher op 25-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005406033:00001.
Hanna de Wind, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 932.
Elisabeth David, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-358.
Ans de Vries – de Wind, Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 25-05-1941. Geraadpleegd op Delpher op 27-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000062517:mpeg21:p012.
brief Jacob Oppenheijm, Stadsarchief Amsterdam, 745 Archief van de dienst voor het Marktwezen, https://archief.amsterdam/inventarissen/scans/745/1.2.2.231/start/320/limit/10/highlight/1.
illustratie:
Detail van de plattegrond van Rotterdam met de Karnemelkshaven van Leonardus Frederik Temminck uit 1839. Publiek domein.
Ans de Vries – de Wind, Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 25-05-1941. Geraadpleegd op Delpher op 27-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000062517:mpeg21:p012.
gepubliceerd:
25 maart 2024
laatst bijgewerkt:
25 maart 2025