Joseph Samuel Cohen – Jopie – is maar 13 jaar geworden en werd vermoord op 15 november 1943 in Auschwitz. Onlangs werd er voor hem een plaquette geplaatst. Wie was Jopie?
Jopie was de zoon van Salomon (Sal) Cohen (Arnhem, 11 september 1891 – Auschwitz, 15 december 1943) en Sara Cohen-Bosman (Rotterdam, 15 september 1902 – Auschwitz, 15 november 1943). Jopie werd geboren in Rotterdam, op 3 augustus 1930. Ten tijde van de oorlog woonde het gezin op de Hillevliet 28a, “op zuid”. Jopie had een oudere zus, Henriette (Jettie), die in 1928 geboren werd.
Vader Sal was koopman in stoffeerder-artikelen en Sal woonde eerst, vanaf 1926, op de Mathenesserlaan 317b. Daarvoor woonde hij in Parijs. Vanaf 14 juli 1927, de trouwdag van Salomon en Sara, woonde het gezin op de Hillevliet. De Hillevliet was destijds een chique straat in Rotterdam-Zuid en het gezin was in goede doen. De winkel was op de Polderlaan hoek Strijensestraat.
In 1934 ging Jopie naar de Montessori-kleuterschool in de Zuidpolderstraat 96, vlakbij hun huis aan de Hillevliet. Tegenwoordig is dit OBS Blijvliet. Het was geen Joodse kleuterschool. Jopie raakte bevriend met Willy Heshof, een vriendschap die ook stand hield op de lagere school. Willy was Rooms-Katholiek en het verschil in geloof stond de vriendschap voor de kinderen niet in de weg. Dat was ook het geval met de Nederlands-Hervormde Piet Muizer, en het drietal was innig bevriend. Dat bleef zo in de jaren tot en in de eerste jaren van de oorlog.
In het voorjaar 1943 kwam voor het gezin Cohen de oproep. Zij meldden zich niet in Loods 24, maar gingen in onderduik bij adressen die zij al afgesproken hadden. Daar werden zij verraden en naar Westerbork getransporteerd en van daar naar Auschwitz.
Jopie en moeder Sara werden direct vermoord, vader Sal leefde nog één maand langer. Zus Jettie overleefde de oorlog en vertrok naar de VS waar zij nu (2016) nog steeds woont met haar naaste familie.
Jopie wordt niet herdacht op het Kindermonument bij Loods 24. De kinderen die daar staan waren tot 12 jaar oud, Jopie was 13. Wel is in april van dit jaar, op zijn voormalige school, een plaquette voor hem geplaatst. Zijn jeugdvriend Piet Muizer was bij de onthulling aanwezig, alsmede zijn achternicht uit Californië, Stacey Goldberg.
Jettie 
Jettie ging in onderduik in Barendrecht. Deze onderduik was niet veilig genoeg, waarop ze naar Rotterdam terug ging en bij de familie Van Rangelrooij op de Beijerlandselaan 144 terecht kwam. De heer Van Rangelrooij zat in het verzet. In het huis van de familie Van Rangelrooij waren nog drie onderduikers en het verhaal over deze onderduik heeft Jettie aan Jessica Durlacher vertelt die het verwerkt heeft in haar boek “Piraten”. De onderduik was zeker niet zonder problemen. Er is eens een huiszoeking gedaan en via een dakraampje konden de onderduikers ontsnappen en hebben uren in de goot op het dak gezeten. Ook de Grune Polizei is ooit geweest. Een van de onderduikers was verpleegkundige en deed een verpleegstersschort aan. Ze vertelde de Duitsers dat er roodvonk heerste, en bang als ze waren voor besmettelijke ziekten lieten de Duitsers het huis verder met rust.
Omdat het zoontje van de familie Van Rangelrooij maar vijf jaar oud was, en wellicht de onderduikers per ongeluk zou kunnen verraden heeft mevrouw Van Rangelrooij hem naar Winterswijk gebracht. Daar kwam ze zelf vandaan en de voettocht duurde drie dagen.
Ook Jopie is in de onderduik geweest in een plaats buiten Rotterdam. Hij kreeg heimwee en werd teruggebracht naar het adres waar zijn ouders al ondergedoken waren bij de gordijnnaaister.
Familie Van Rangelrooij
De familie Van Rangelrooij heeft zonder meer het leven van Jettie en de andere onderduikers gered. Pieternella (Nel) van Rangelrooij – Hilhorst werd dan ook geëerd met de onderscheiding van Yad Vasjem. De familie Van Rangelrooij, Nel (1912), John (1906) en hun kinderen John jr. en Kees woonden in een klein appartement in Rotterdam. Gedurende de oorlog boden ze onderdak aan nog meer onderduikers dan die hierboven genoemd zijn, waaronder verpleegster Sophie van Dijk – de Leeuw, journalist Dirk Nijmegen en een aantal kinderen waaronder Jetty Cohen, Fanny de Vries en haar moeder mevrouw H. De Vries-Wolff.
De Van Rangelrooijs waren lid van de ondergrondse, en toen een vriend hen vroeg of ze Joden in de onderduik wilden nemen stemden ze toe. Deze hulp veranderde veel in het leven van het gezin.
Er was weinig te eten, dus John zamelde extra voedselbonnen in bij het tehuis waar bij werkte. De ruiten werden verduisterd en ’s avonds werd er geen licht aangedaan. Daardoor konden de onderduikers door het huis lopen zonder van buiten gezien te worden.
Door middel van de illegale radio kon het nieuws gevolgd worden. Deze was op zolder verstopt. Via de zolder kon men het dak op, de vluchtplaats voor als er een huiszoeking kwam. Een bevriende arts zorgde voor medische zorg van de onderduikers.
Zoon Kees was vijf jaar oud in 1942. Omdat zijn ouders bang waren dat hij per ongeluk kon vertellen over de onderduikers bracht ze Kees naar familie op een boerderij in Winterswijk. Zoon John ging ook naar deze boerderij aan het einde van de oorlog. Hij bleef daar een jaar. Aan het einde van de oorlog werd John senior gearresteerd op verdenking van hulp aan Joden. Hij werd naar een concentratiekamp gestuurd. Na een maand of acht werd hij vrijgelaten, iemand had het arrestatiebevel vernietigd. Ondanks de ervaring in het concentratiekamp besloten Nel en Jan door te gaan met de hulp aan Joden. Na de oorlog werd het gezin herenigd.
In 1950 besloten de Van Rangelrooijs te emigreren naar Australië. John van Rangelrooij overleed in 1972, enkele jaren later nomineerde een van de overlevenden van de oorlog de Van Rangelrooijs als “Righteous Among The Nations”, welke onderscheiding op 10 oktober 1985 werd toegekend. Nel was 75 jaar oud toen ze de onderscheiding kreeg. Er is een boom geplant en een plaquette geplaatst voor de Van Rangelrooijs in Yad Vasjem. Nel van Rangelrooij is 100 jaar geworden.
Foto
Een foto van Sara Bosman en haar kinderen Jettie en Jopie staat hier.
Jettie Cohen
Jettie Cohen is drie dagen na haar 89ste verjaardag, op 6 oktober 2017, overleden.
bron:
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Salomon Cohen.
“Familiebericht”. “Nieuwe Rotterdamsche Courant“. Rotterdam, 14-07-1927. Geraadpleegd op Delpher op 28-07-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010029144:mpeg21:a0188.
adresboeken Rotterdam, 1935 en 1939
mail Edjo Frank d.d. 27 juli 2016.
www.skvr.nl (geraadpleegd 27 juli 2016).
www.joodsmonument.nl, verschillende lemma’s.
Altman, Lillian, Features – Quiet Heroes of the Holocaust, 3 oktober 2012 (geraadpleegd 20 september 2016)
stadsarchief Rotterdam, adresboek
stadsarchief Rotterdam, gezinskaarten
www.yadvasjem.org, database The Rightous among the Nations, lemma familie Van Rangelrooy (geraadpleegd 20 september 2016)
diverse informatie van Piet Muizer – september 2016
met dank aan Piet Muizer
illustratie
“Familiebericht”. “Nieuwe Rotterdamsche Courant“. Rotterdam, 14-07-1927. Geraadpleegd op Delpher op 28-07-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010029144:mpeg21:a0188.
Piet Muizer bij de plaquette voor Jopie Cohen op OBS Blijvliet (foto: Hester Blankestijn)
foto Jettie en Jopie Cohen met dank aan Piet Muizer, collectie P. Muizer
foto Susie, Nel van Rangelrooij en Jettie en foto strand met dank aan Piet Muizer, collectie P. Muizer
laatst bijgewerkt:
12 september 2019