Nog steeds worden er sporen gevonden van het Joodse leven van voor de oorlog. Zelfs van Joods Rotterdam, waar zoveel verdween bij het bombardement van 14 mei 1940. In 2020 werd een geveltekst gevonden van de zaak van Israël Levie de Winter op de Noordmolenstraat 76-78.
‘Uw adres is Het Wonder’ is er te lezen op dit pand. De tekst werd gevonden nadat de betimmering boven kledingzaak Roman werd weggehaald. Dit omdat Zeeman gaat uitbreiden en de winkelruimte een onderdeel van de winkelketen wordt.
De zaak was van Israël Levi de Winter en zijn broer Izak Simon (Rotterdam, 2 februari 1905). Hij had er een manufacturenhandel en een werkhuis waar dekens, tricotages, kousen en vitrages werden gemaakt. Israël (Rotterdam, – Auschwitz, ) was de zoon van Levie Israël de Winter (Rotterdam, 13 januari 1880) en Grietje van der Sluis (Rotterdam, 9 juli 1880) en hij groeide op in een gezin met vijf kinderen. Hij opende op 23-jarige leeftijd een zaak in Vlaardingen op de Hoogstraat en huwde op 1 maart 1933 met Henriette van Biene (Rotterdam, – Auschwitz, ). Het echtpaar woont boven de zaak. Ze woonden al in Goes toen ze hun dochter Grietje (Goes, – Auschwitz, ), vernoemd naar haar grootmoeder, kregen en keerden in 1938 terug naar Rotterdam. Daar gingen ze op de Jacob Catsstraat 121a wonen en openen op de Noordmolenstraat de zaak. Israël en zijn gezin verhuizen naar het Noordplein 77a en in 1939 naar de Noordmolenstraat 66a. Op 14 mei 1940 bevindt de zaak zich buiten de brandgrens en kan worden voortgezet.
In mei 1942 werd Israël gearresteerd door de Sicherheitspolizei en bracht twee maanden door in een politiecel in Rotterdam. Ook Henriëtte en Grietje werden opgepakt en op 3 augustus 1942 vanaf Westerbork naar Auschwitz gedeporteerd waar ze na aankomst op 5 augustus 1942 vermoord werden. Ook Israël kwam in die periode in Auschwitz aan, waarschijnlijk met hetzelfde transport, en werd voor werk geselecteerd en op 30 september 1942 vermoord.
De broer van Israël overleefde de oorlog en zette de zaak voort. Tijdens de oorlog werd overigens door Israël op 4 februari 1942 de naamloze vennootschap geliquideerd en omgezet in een commanditaire vennootschap van hemzelf en zijn broer Izak Simon. Izak Simon overleed op 2 mei 1962. Hij werd begraven op de Joodse begraafplaats aan het Toepad. Op 1 december 1962 werd de zaak overgenomen door Johannes Hen(d)ricus van Munster (Den Haag, 24 april 1930). Vervolgens werd de zaak in 1969 overgenomen door Van Heelsbergen Textiel.
Vanaf de tijd van de zaak van Israël werd op dit adres altijd textiel verkocht. Het is te hopen dat Zeeman de originele tekst op de gevel kan behouden, een verzoek om deze geveltekst die al 82 jaar op dit pand staat te laten staan is inmiddels door joodserfgoedrotterdam aan de directie verzonden.
Op 7 februari 2020 ontvingen we het volgende antwoord:
Zeeman erkent de historische waarde van de tekst.
Wij huren het pand en beslissen derhalve niet alleen over het uiterlijk van het gebouw.
Als het aan Zeeman ligt, blijft de tekst behouden. Ons logo zit boven de ingang van de winkel,
aan de linkerkant. De tekst bevindt zich aan de rechterkant. We hoeven daar geen Zeeman-vormgeving
te laten zien. Het is nu alleen nog de vraag of de verhuurder ook welwillend is de tekst te behouden.
Broer Izak Simon trouwde met Maria Jansje Kerkmans en zij kregen een dochter Grietje (Rotterdam, 5 oktober 1929 – Rotterdam, 17 mei 1955), die net zoals haar nichtje naar haar grootmoeder werd vernoemd.
Naschrift:
Inmiddels (februari 2020) is bekend geworden dat de Gemeente Rotterdam de letters gaat verwijderen, restaureren en gaat terugplaatsen. Het bijzondere is wel dat wanneer de letters weer op hun plek hangen er vanaf 1938 op deze locatie textiel wordt verkocht.
bron:
Peter van Drunen, Bouwvakkers ontdekken ‘Wonder’ achter gevel Zeeman op www.rijnmond.nl (geraadpleegd 24 januari 2020)
www.joodsmonument.nl, lemmata Israël Levi de Winter (geraadpleegd 24 januari 2020).
“Maatschappij tot Exploitatie van Winkelzaken „Het Wonder” N. V., gevestigd te Vlaardingen”. “Nederlandsche staatscourant”. ‘s-Gravenhage, 1942/02/04 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 24-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB08:000168431:mpeg21:p004
www.maxvandam.info, lemmata gezin De Winter (geraadpleegd 24 januari 2020).
familiebericht Izak Simon de Winter, Provinciale Zeeuwse Courant | 1962 | 4 mei 1962 | pagina 18
Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, Inventarisnummer: 851-538,Pagina: 586463
“Advertentie”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1940/10/28 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 25-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011002500:mpeg21:p011
“Advertentie”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1941/07/23 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 25-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011002884:mpeg21:p008
mail Zeeman d.d. 7 februari 2020
mails Ank van Munster d.d. 4 en 7 november 2021
illustraties:
© Chris Buitendijk. Met vriendelijke dank aan en toestemming van Chris Buitendijk
“Advertentie”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1940/10/28 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 25-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011002500:mpeg21:p011
“Advertentie”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1941/07/23 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 25-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011002884:mpeg21:p008
gepubliceerd:
24 januari 2020
laatst bijgewerkt:
17 juli 2022