Isaac Tugendhaft werd op 9 januari 1909 in Sokolow, Polen, geboren als zoon van Maijer Tugendhaft en Rachel Klein. Hij trouwde op 26 december 1936 in Maastricht met Frieda de Liver (1915 – 2000), dochter van godsdienstleraar Isaac de Liver en Trijntje Cohen. Isaac werd Frits genoemd.
In 1937 kregen Frieda en Frits een zoon, Majer (Meyer), vernoemd naar grootvader Maijer, en in 1939 een dochter, Trinette. Het vervallen van de i bij Majer kwam door een vergissing bij de aangifte.
Zoon Bernard Adriaan Dwight (Benny) werd in 1943 geboren, in de onderduik bij de familie Koolen, en op 1 april 1945 plaatste het gezin een advertentie in Le-azrath Ha-am en zijn dan teruggekeerd op hun adres van voor de oorlog, de Joseph Hollmanstraat 26a. De onderduik voor het gezin Tugendhaft werd geregeld door de verzetsgroep Lokerman. Na de oorlog werd lange tijd gedacht dat deze onderduik min of meer toeval was, maar onlangs is achterhaald dat de onderduik minutieus was voorbereid. Deze groep hield zich met name bezig met het zoeken van onderduikplekken voor Joden en Joodse kinderen. De verzetsgroep Lokerman werd verraden, en op drie na werden alle leden van deze groep gefusilleerd.
Zoon Majer werd voor deze onderduik gescheiden van zijn ouders en werd in de oorlog van het ene naar het andere adres gebracht door Nelly Eymael (de latere schoonmoeder van André Rieu).
Maastricht was de eerste Nederlandse stad die bevrijd werd, op 6 september 1944. Frits is dan een van de eerste Joden die er vrij op straat kan lopen en hij gaat zich in de maanden na de bevrijding inzetten voor Joods Maastricht en voor Joden die uit de kampen terug keerden. Hij wordt bestuurslid van de Joodsche Coördinatie Commissie en richt op 4 oktober 1944 de CIB op, het Centraal Bureau voor Israëlitische Belangen. Deze organisatie zamelt kleding en noodzakelijke spullen in voor de repatrianten. Ze ontdekken ook dat de nazi’s de synagoge op de Capucijnengang 2 tijdens de oorlog hebben gebruikt om meubels en dergelijke op te staan, meubels die geroofd waren van Joodse inwoners van Maastricht. Amerikaanse soldaten helpen met het opruimen van de meubels en al voordat de reguliere diensten er hervat werden, werd op Rosj Hasjana (Joods nieuwjaar) 1945 de eerste dienst gehouden. Vader kwam door zijn werk voor de Joodse gemeenschap in Maastricht ook in Kamp Vilt bij Valkenburg. Hier werden na de oorlog SS’ers en NSB’ers opgesloten, zowel mannen als vrouwen; en ook Joden die uit de kampen waren teruggekeerd en stateloos waren en wilden doorreizen naar andere landen.
In oktober/november 1947 vertrekt het gezin naar Rotterdam waar ze op de Claes de Vrieselaan 3b gaan wonen. In het Diaconessenziekenhuis op de Westersingel wordt in 1948 een tweeling geboren, Paula Sophia en Joseph (Jos). Frits gaat zich inzetten voor de wederopbouw van de Joodse gemeente van Rotterdam, onder andere samen met rabbijn Vorst. Frits zit in de Nederlandse Zionisten Bond en in het Joods Gemeenschapsbelang Rotterdam, vergaderingen worden vaak op de Claes de Vrieselaan gehouden.
In Rotterdam zet Frits zich in voor de sport en richt er de Maccabi-afdeling op en wordt voorzitter van deze afdeling. In 1951 werd het eerste treffen na de oorlog tussen Den Haag, Amsterdam en Rotterdam georganiseerd. Op 28 – 30 maart werd in Antwerpen het 6e jaarlijkse Maccabi-congres georganiseerd en Frits is een van de vijf vertegenwoordigers voor Nederland.
In 1964 is het gezin verhuisd en woont nu op de Rochussenstraat 135c. In 1968 is Frits in Israël bij de inwijding van het Rotterdampark bij Haifa. Hij is bestuurslid van de Joodse Gemeente van Rotterdam. Beroepsmatig zat Frits in de stoffenhandel. In de tijd in Maastricht was hij vertegenwoordiger. In Rotterdam nemen ze kort na de oorlog de stoffenzaak over van de zwager van Frieda’s broer Jos: Willem de Liver (Amsterdam, – Auschwitz, ). Na de noodwinkel op het Bentinckplein kunnen ze twee zaken oprichten, een op de Hoogstraat 146 en een op de Nieuwe Binnenweg 285.
Op 29 oktober 1976 overleed Isaac in Rotterdam.
bron:
Stadsarchief Maastricht, huwelijksakte Tugendhaft – de Liver, 12.059 Burgerlijke Stand in Limburg: Maastricht, toegangsnummer 229.
“Familiebericht verloving”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1936/01/24 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871442:mpeg21:p006
“Familiebericht Maier”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1937/11/26 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872985:mpeg21:p006
“Familiebericht”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 1941/07/04 00:00:00, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318162:mpeg21:p011
“DE J.C.C. VOOR ZUID-NEDERLAN”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1945/08/03 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858262:mpeg21:p002
“BERNHARD ADRIAAN DWIGHT”. “Le-ezrath Ha-am = Het volk ter hulpe”. Eindhoven-Amsterdam, 1945/04/01 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMNIOD05:000108996:mpeg21:p002
“GEDENKPLAAT JOODSE LEERLINGEN (vertrek Rotterdam)”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1947/10/31 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873384:mpeg21:p008
“Familiebericht”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1948/01/30 00:00:00, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872026:mpeg21:p010
“Familiebericht”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1948/12/03 00:00:00, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872071:mpeg21:p010
“Geslaagde Sportdag”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1951/08/31 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874332:mpeg21:p008
“MACCABICONGRES TE ANTWERPEN”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1952/03/28 00:00:00, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873335:mpeg21:p010
“MACCABI NEDERLAND”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1957/02/01 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874893:mpeg21:p006
“Familiebericht”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1964/09/04 00:00:00, p. 29. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872274:mpeg21:p029
“Rotterdampark ingewijd”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1968/08/16 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874463:mpeg21:p003
“Familiebericht”. “NRC Handelsblad”. Rotterdam, 1976/10/30 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000025526:mpeg21:p008
“Advertentie Liever de Liver”. “Trouw”. Meppel, 1965/09/23 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010815399:mpeg21:p006
interview Mattie Tugendhaft 15 april 2020, met dank aan Mattie Tugendhaft.
Aanvulling overname stoffenzaak met dank aan Yael de Liver (per mail 27 mei 2020).
illustratie:
“Familiebericht verloving”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1936/01/24 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871442:mpeg21:p006
“Rotterdampark ingewijd”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1968/08/16 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874463:mpeg21:p003
“Advertentie Liever de Liver”. “Trouw”. Meppel, 1965/09/23 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010815399:mpeg21:p006
laatst bijgewerkt:
27 mei 2020