Wat doe je als ouders wanneer je je bewust bent van het naderende onheil voor je kinderen en jezelf?
De ouders van Isaac Lipschits (Rotterdam, 19 november 1930 – Groningen, 24 mei 2008), Sander (Zutphen, 5 september 1898 – Auschwitz, 30 april 1943) en Grietje Grootkerk (Rotterdam, 5 februari 1900 – Auschwitz, 15 januari 1943) konden twee van hun kinderen laten onderduiken. De andere vier kinderen, en zijzelf. overleefden de oorlog niet.
Het gezin woonde in de Agniesestraat in Rotterdam. Dit was een kleine straat tussen de Noordsingel en de Schiekade met veel Joodse gezinnen. Het was geen straat met rijke gezinnen en vader was marktkoopman. Bij de eerste razzia in de Agniesestraat stond het gezin Lipschits al bepakt en bezakt klaar om mee te gaan – wat vrij gewoon was, wanneer er een oproep geweest was had men vaak het nodige al klaar staan, maar alhoewel Isaac deze razzia wel gezien heeft bleef het gezin ongedeerd.
In 1942 besloten vader en moeder Ies (12 jaar) en zijn jongere broer Alex (2 jaar) te laten onderduiken en zo hebben zij de oorlog overleefd.
Isaac Lipschits werd emeritus-hoogleraar contemporaine geschiedenis. In 1992 begon hij aan een brief aan zijn overleden moeder. In deze brief zet hij de gebeurtenissen rond het gezin Lipschits af tegen de geschiedenis en tegen de enorme twijfels en onzekerheden die zijn ouders, en zeker zijn moeder, gehad moeten hebben. Wat gaat er door je heen als je als ouder je kinderen laat onderduiken, onzeker van het feit of je ze ooit weerziet, of jij of de kinderen de oorlog zullen overleven?
Deze brief werd een zeer persoonlijke en leidde in 2008 tot het boekje “Onbestelbaar”, dat gratis bij 250.000 Rotterdammers op de deurmat viel. Het boekje is als pdf gratis te verkrijgen bij Uitgeverij Verbum.
Lipschits heeft er geen moment aan getwijfeld of deze persoonlijke ontboezemingen aan een groot publiek moesten worden geopenbaard.
“Nee, ik heb een boodschap en ik hoop dat die boodschap de mensen bereikt. Kijk, ik heb niet de illusie dat iedereen die het exemplaar krijgt het ook daadwerkelijk zal lezen. Maar de mensen die het lezen probeer ik met mijn verhaal iets bij te brengen. Want we moeten altijd alert blijven. Ook in onze maatschappij zie ik de discussie verharden, zie ik dat minderheden worden weggezet. Ik bedoel niet dat ik denk dat hier weer een Auschwitz zal worden gebouwd, maar er wordt gediscrimineerd, gegeneraliseerd. We moeten lessen trekken uit het verleden. Kijk nu hoe er met de moslims in onze samenleving wordt omgegaan, of de homo’s. En ook het antisemitisme, het leeft voort. Ik wil met dit boekje het besef bijbrengen dat we hiertegen massaal in opstand moeten komen. Altijd.”
Lipschits is ook middels zijn beroep blijven strijden tegen discriminatie. Hij is degene die de website joodsmonument is begonnen; nu wordt deze website uitgebouwd en onderhouden door het Joods Historisch Museum.
Het boekje “Onbestelbaar” is niet meer verkrijgbaar, maar wel te downloaden via de website van de uitgever, Verbum.
Tevens is daar een interview met Lipschits te downloaden.
Filmpje
In filmmateriaal van het Stadsarchief is de vader van de bekende hoogleraar Isaac Lipschits opgedoken. Filmmaker Arthur Bueno identificeerde Sander Lipschits tijdens het selecteren van filmbeelden voor een vertoning op 4 mei 2014 tijdens Open Joodse huizen. Fragment uit film gemaakt door J.A. Kamps ca. 1937.
bron:
Lipschits, Isaac, Onbestelbaar (Rotterdam, 2008)
stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Sander Lipschits
illustratie
voorzijde boek Isaac Lipschits
film: stadsarchief Rotterdam, via youtube
met dank aan Monique Baptist
laatst bijgewerkt:
6 september 2019