Hotel Central staat op de Kruiskade in Rotterdam en was met het ernaast gelegen Luxor Theater een van de weinige gebouwen in dit deel van de stad dat door het bombardement van 14 mei 1940 heen kwam. Voor het bombardement was het adres van het hotel Kruiskade 32, nu Kruiskade 12. Het hotel en het Luxor theater stonden op een steenworp afstand van de Helmersstraat en de Ammanstraat, typisch Joodse straten van voor 1940, en vlakbij de Zandstraatbuurt aan de overzijde van de Coolsingel.
In 1917, toen het hotel geopend werd, heette het hotel eerst Hotel Allard, naar de eerste eigenaar J. Th. Allard, de zoon van de directeur van Grand Hotel Coomans, een bekend hotel in Rotterdam in de negentiende eeuw. Hotel Allard was een hotel met 64 kamers en stond in Rotterdam bekend als het best tegen brand beveiligde hotel van de stad.
In 1922 werd het hotel overgenomen door de Stedelijke Hypotheekbank en het werd daarna ca. 10 jaar niet gebruikt. In 1927 werd de Kruiskade geasfalteerd ter verbetering van het doorstromen van de verkeersdrukte en de straat kwam tot leven. In 1932 werd Hotel Allard heropend onder de naam Hotel Central en bedrijf was toen het eigendom van de Nederlands-hervormde Arthur Philipsen (Rotterdam, 22 augustus 1912). In 1935 breidde Philipsen het hotel uit met 35 kamers aan de achterzijde, deze uitbreiding werd gebombardeerd op 14 mei 1940. Dat deel van het hotel is niet meer herbouwd, de nazi’s stonden dat niet toe. (tekst gaat verder onder de foto)
Het hotel kon enkele weken na het bombardement de deuren weer openen, wat zelfs in het Polygoon Journaal getoond werd. De familie Philipsen (Arthur was gehuwd met Anna van ’t Hout – Rotterdam, 30 november 1917) bleef in het bedrijf tot 1999 toen het werd overgenomen door dhr. Valster. Hij liet de keuken en het restaurant sluiten omdat deze niet winstgevend genoeg waren en drie jaar later, in 2002, werd het hotel overgenomen door de huidige eigenaar, de heer Houkamp, en wordt het bedrijf Grand Hotel Central genoemd.
verder
Yevehn Konovalets (Zashkiv, 14 juni 1891) was een vrijheidsstrijder uit de Oekraïne die zijn land in 1922 moest ontvluchten. Hij was een van de oprichters van de Organisation of Ukrainian Nationalists (OUN), een organisatie die door de infiltratie van lokale instituties de revolutie wilde uitlokken die moest leiden tot de onafhankelijkheid van de Oekraïne. De organisatie werd in de fascistische hoek gedrukt en was betrokken bij Jodenvervolgingen.
Konovalets reisde in 1938 naar Rotterdam en nam onder de naam Joseph Novack zijn intrek in Hotel Central op 22 mei 1938. Hij had die dag een ontmoeting met een mede-activist, Waluch, in het verder op de Coolsingel gelegen hotel Atlanta. Deze gaf hem een doos bonbons, en Konovalets had de indruk dat dit geld was. Waluch was echter niet degene die hij zei te zijn, hij was Pavel Soedoplatov, een agent die in de OUN geïnfiltreerd was. Konovalets liep met de doos bonbons terug naar Hotel Central. Om 12.15 liep hij voor bioscoop Lumiere, opende de doos en de daarin zittende bom ging af. Konovalets werd aan stukken gereten en over de Coolsingel heen geslingerd. Alleen zijn hoofd en rechterarm waren nog intact. Soedoplatov werd daarna door Stalin bevorderd en was een van de leden van het commando dat in 1940 in opdracht van Stalin in Mexico-Stad Leon Trotsky met een bijl vermoordde.
Joodse gasten
Het hotel adverteerde ook in de Joodse media, zoals de advertentie uit het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland waarin in 1935 de prijzen van het hotel gereduceerd werden. Het hotel werd af en toe gebruikt voor Joodse feesten, zoals de receptie op 29 juli 1939 voor de bar mitswa van Louis Leefsma van het Ungerplein 9a.
Ook was het hotel bij tijd en wijle het adres voor vergaderingen van Joodse organisaties. In 1938 vergaderde de vereniging Hamerkaz in het hotel en daags voor de oorlog, op 14 april 1940, de Joodse Jongerenbond.
Uit het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 9 februari 1940:
‘Zondagavond a.s. zal in Hotel Centraal, Kruiskade, door het Oost- Joodsch Verbond een bijeenkomst worden belegd, waarin een spreekbeurt zal worden vervuld door den heer Dr. A. Klee uit Amsterdam over het onderwerp: „Von Jüdische Seele und Jüdische Kraft”. Introductie is toegestaan. Het bestuur herinnert aan de kleeren-inzamelingsactie voor Poolsche vluchtelingen en wekt allen op hieraan krachtdadig mede te werken door ook anderen op te wekken het hunne voor dit menschlievend doel af te staan.’
Martha Geiringer
De Joodse biologe Martha Geiringer (Wenen, 28 augustus 1912 – Auschwitz, 1943) schreef op 27 december 1939 een prentbriefkaart met op de afbeeldingszijde Hotel Central. Het is zeer aannemelijk dat Martha in dit hotel verbleef voor ze Rotterdam verliet met de Kota Inten. In 2022 is een boek over Martha’s leven verschenen bij de Belgische uitgeverij Sterck & Vreese; Martha’s Labyrint van de hand van Marc Verschooris.
2020
De Gemeente Rotterdam heeft op 1 mei 2020 een omgevingsvergunning verleend inzake de herontwikkeling van Grand Hotel Central. Dit zal er op neerkomen dat het hotel op de gevel na wordt afgebroken, er een hotel’toren’ op deze plek wordt gebouwd waarbij de gevel wordt ingepast. Ondanks bezwaren is de vergunning afgegeven.
bron:
www.mauricedumas.nl, lemma Grand Hotel Central (geraadpleegd 21 april 2015)
www.grandhotelcentral.nl, lemma geschiedenis (geraadpleegd 21 april 2015)
Ruis, Edwin, De bonbon-aanslag in Historiek (historiek.net lemma de bonbon-aanslag) geraadpleegd 21 oktober 2015
www.rijksmuseum.nl, collectie, heropening hotel na het bombardement NG-2006-49-24
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 9 feb 1940, Oost-Joodsch verbond
“Advertentie”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1935/12/05 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 15-05-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582041:mpeg21:p00008
“BINNENLAND „HAMMERKAZ””. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1938/07/01 00:00:00, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 15-05-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874630:mpeg21:p012
“UIT DE MAASSTAD Ned. Joodsche Jongeren Bond”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1940/04/26 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-05-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874621:mpeg21:p006
Stadsarchief Rotterdam, Philipsen, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-371, pagina 396078
Adres voor de oorlog via Nederlandsch landbouwweekblad. Geraadpleegd op Delpher op 16-05-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBWA02:001887043:00001
Arthur Philipse, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-371.
Illustratie
Kruiskade vanuit het westen. Rechts, tussen de Lijnbaanstraat en de Nieuwe Kerkstraat, winkelpanden, hotel Centraal en Luxor Palast. 1939. Collectie Stadsarchief Rotterdam beeldbank 4029_PBK-8156
“Advertentie”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1935/12/05 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 15-05-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582041:mpeg21:p00008
Collectie Rijksmuseum Amsterdam, Heropening hotel na het bombardement, Objectnummer NG-2006-49-24 Omschrijving Hotel Central is licht getroffen tijdens het bombardement van 14 mei op Rotterdam en opent enige weken later alweer zijn deuren. Een schilder is nog bezig met herstelwerk. Tekststrookje aan foto geplakt. Vervaardiger Polygoon. Datering 31 mei 1940. Copyright publiek domein.: http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.436276
gepubliceerd:
8 maart 2016
laatste aanpassing:
26 december 2023