Hoek van Holland

De Joodse geschiedenis van Hoek van Holland is er niet een van een Joodse gemeenschap die met moeite een gemeenschapsstructuur kon opbouwen, maar staat in het teken van vluchtelingen.
Hoewel na de verkiezing van Hitler in 1933 al sprake was van een vluchtelingenstroom kwam de grote toestroom op gang na de Kristallnacht – 9 op 10 november 1938.

Ramp met de Berlin In de nacht van 20 op 21 februari 1907 voer de SS Berlin de route Harwich – Hoek van Holland. Er stond een noordwester storm en kapitein Precious had het schip onder controle. Aan boord is er een internationaal gezelschap van zakenlieden, waaronder de Amsterdamse kleermaker Lasance, Hendrik-Jan Spijker, de oprichter van de autofabriek en de vijfjarige August Hirsch, die via Nederland naar Duitsland reist onder begeleiding van steward John Moore. Na een woelige reis zien de passagiers, grotendeels zeeziek, de vuurtoren van Hoek van Holland opdoemen. De stroming en de wind drijven het schip, inmiddels onbestuurbaar, naar de kop van de pier en het schip werd midscheeps tegen de pier aangedrukt. Door de klap werden de kapitein, de loods en alle passagiers die geen houvast hadden, overboord geslagen. Anderhalf uur ligt het schip er nog. Het voorschip stak hoger boven het water uit, de passagiers gingen daarheen. Dat was de verkeerde keuze, want toen het schip in tweeën brak verdween het voorschip in de golven, de passagiers meesleurend. Het zeewater was ca. 4 graden. Van de 144 opvarenden kwamen er 128 om. Over deze ramp is er een programma van Andere Tijden. De arts S. Diamant uit het krantenbericht was Salomon Diamant (Amsterdam, 2 juli 1881 – Den Bosch, 18 maart 1958).

De vluchtelingen die toen in ons land werden toegelaten gingen naar vluchtelingenkampen, we zouden het nu een asielzoekerscentrum noemen. Ook in Hoek van Holland was zo’n kamp. In eerste instantie werd men in de gebouwen van de Rotterdamse Vacantie School aan de Langestraat gehuisvest. Dit kon tot april 1939. Toen meer en meer militairen gemobiliseerd werden (en Hoek van Holland heeft een belangrijke strategische ligging), waren deze gebouwen nodig voor de militairen en de vluchtelingen werden verhuisd naar Vianda, de oude slachterij aan de Slachthuisweg.

Een warm welkom ondervonden deze Joodse vluchtelingen niet. De gebouwen waren smerig, de vluchtelingen moesten het zelf schoonmaken voor ze erin konden. De politie en de dorpelingen waren niet gelukkig met deze vluchtelingen en Vianda kreeg een afrastering met één opening. De behandeling was zo slecht dat de pers erover berichtte en er op 12 mei 1939 in de Tweede Kamer over werd gedebatteerd. Na de oorlog, van 1946 – 1951, werd Vianda gebruikt om collaborateurs op te sluiten.

Kindertransporten
De situatie in Oostenrijk en Duitsland was voor de Joden inmiddels nijpend, maar gelukkig lukte het om in november 1939 de zogenoemde Kindertransporten op te zetten vanuit deze landen naar Groot-Brittannië. Deze transporten verliepen via Hoek van Holland. Er werden met deze transporten ongeveer 10.000 kinderen gered.
Het opnemen van deze kinderen door Groot Brittannië was niet zo vanzelfsprekend. Er werden voorwaarden gesteld. De ouders mochten niet mee, de kinderen moesten jonger dan 17 jaar zijn. De reis en verblijf bracht kosten mee- zo’n £ 50 (waarde nu € 1500) per kind en dit geld werd opgebracht door Brits-Joodse organisaties.
Maar de nazi’s lieten de kinderen niet zo maar gaan. En met hen heeft met name Geertruida Wijsmuller-Meijer (tante Truus, 1896 – 1978) goed onderhandeld voor deze kinderen.

Op 21 november 1938 kwam er een wet in Groot Brittannië die de opname van deze kinderen mogelijk maakte. De kinderen mochten van het nazi-regime niet veel meenemen. 10 Reichsmark, een koffer, enkele foto’s. Geen speelgoed, geen boeken, geen waardevolle spullen.
Er zijn een aantal transporten geweest, op 1 december 1938 vertrok het eerste transport uit Berlijn en op 14 mei 1940 vertrok het laatste uit Nederland. Dit laatste transport vertrok overigens niet naar Engeland vanuit Hoek van Holland, maar vanuit IJmuiden, op het schip de “Bodegraven”. Gewoonlijk verlieten de kinderen de treinen in Hoek van Holland en stapten daar op de boot.

In december 2011 is er een monument opgericht in Hoek van Holland voor deze transporten.

links:
kindertransport,

bron:
kindertransport.org
www.wikipedia.nl, lemma Berlin (Schip, 1894) geraadpleegd 25 april 2017
www.werkgroepherkenning.nl, lemma lijst van interneringskampen voor collaborateurs in Nederland (geraadpleegd 20 juni 2017)

gepubliceerd:
1 maart 2016

laatst bijgewerkt:
31 oktober 2024