Onder het pseudoniem van Dr. W. Bottema C. Az schreef Levie Fles in 1933 het boekje Hitler, hervormer of misdadiger. Hij waarschuwde voor het regime en schetste hoe de Duitse regering de Duitse joden begon te mishandelen en hoe de Duitse buitenlandpolitiek veranderde. Dit was dus jaren voor de Kristalnacht, zelfs pas in het begin van de tijd dat Hitler aan de macht was gekomen.
Bottema meldt dat het uitgangspunt voor Hitler’s optreden de vernietiging van het socialisme en van de joden is.[1] Hij gaat in Mein Kampf op een domme en ruwe manier tegen Karl Marx te keer, de ’vader’ van het socialisme.[2] Verder stelt hij in zijn boek alle joden zonder uitzondering in staat van beschuldiging. Zijn helpers, die het bloedige beulenwerk verrichten, behoeven daarmee niet eens te onderzoeken, of de slachtoffers ook iets misdaan hebben; op bevel van Hitler is het misdrijf van Joods te zijn of van Joodsche afkomst te wezen, al voldoende om er op los te slaan.[3]
Hitler beweert, dat het zijn ideaal is en daarvoor vraagt hij de medewerking van het gehele Duitsche volk, om het Joodsche “ras” totaal te vernietigen; maar wanneer men hem zou vragen, wat hij daaronder verstaat zou hij niet kunnen antwoorden.[4] Fles wijst er vervolgens op dat het Arische ras, als Hitler beschreven als een ideaal, evenmin bestaat als het Joodse ras. Het zogenoemde Arische ras is geen Noordse creatie, maar een vermenging van Teutoons, Slavisch en Keltisch bloed. De wetenschap kent geen “pure” rassen. Het idee van een Indo-Germaans en Semitisch ras kan naar het rijk der fabelen verwezen worden.[5]
Bottema zet vervolgens het bedrijf Philips in de Duitse context en wijst erop wat er met Philips zou gebeuren als het bedrijf in Duitsland had gestaan. De toenmalige grootouders van de eigenaar waren Joden uit Zaltbommel en het bedrijf zou derhalve als een Joods bedrijf worden aangemerkt. Die praktijken kennen we uit de periode 1940 – 1945, maar het boek werd geschreven in 1933 en Bottema maakte hiermee een voor Nederland een nog min of meer onbekend fenomeen duidelijk.[6] Voorts betoogt Bottema dat, omdat het Hitler lukte de Joden als een ras te fraimen en ze op die manier een minderheid en ras zonder land te maken, en vervolgens het staatsburgerschap van Duitsland te ontnemen, de weg voor hun mishandeling open lag. Er was immers geen regering die kon claimen dat hun staatsburgers in Duitsland werden mishandeld. De Joden in het Derde Rijk werden vogelvrij.[7]
Het vogelvrij geraken was niet het enige wat aan de positie van Joden veranderde. In München werd het standbeeld van Richard Wagner vernield omdat zijn tweede vrouw Joods was, de zanger Richard Tauber kon niet meer optreden omdat zijn moeder Joods was en de president van het Olympisch Comité, Johann Ewald, werd tot aftreden gedwongen omdat zijn vader, tot het christendom overgaan, Joods was.[8]
Het buitenland
In de geschiedschrijving kennen we nog de Engelse houding van Chamberlain, die Sudentenland opofferde onder het motto “Peace for our Time”.[9] Al in 1933 had diezelfde Chamberlain te kennen gegeven dat zij de personen die in Duitsland de macht in handen hadden als misdadigers beschouwde en niet geacht konden worden voor besprekingen en onderhandelingen in aanmerking te komen.[10] En niet alleen vanuit Engeland was er kritiek op de Duitse regering. Zelfs in Oostenrijk was in het in Wenen verschijnende weekblad ‘Der Kuckuck’ te lezen: “Duitschland, eens geprezen als het land van dichters en denkers, nu gebrandmerkt als het land van scherprechters en beulen. Waar eens de geest zijn kweekplaats had, heersch nu de bloedige barbaarschheid van het hakenkruis. In lange optochten verlaten de geleerden en kunstenaars het land, wiens roem hun werken vermeerderd en in de wereld verspreid hebben.”[11] Daarbij tekent Bottema aan dat het Duitse regime ook in het buitenland haar macht probeert te doen laten gelden. De Telegraaf, hier in Nederland, kreeg zo te horen dat zij geen advertenties meer zou ontvangen indien zij niet haar mening omtrent de bedreven gruweldaden zou wijzigen.[12] De Duitse regering deed in die periode nog haar best om haar daden te maskeren en in miljoenen exemplaren werden circulaires verspreid met de tekst “Es ist nicht war”; ook op reclamezuilen in Amsterdam verschenen berichten, zogenaamd van Joden uit Koblenz, waarin gesteld werd dat de berichten over gruwelen en terreur onwaar zouden zijn en dat in het Rijnland rust en orde zou heersen.[13]
Zwarte dag
Al op 16 maart 1933 liet Göring in een regeringsverklaring weten dat de Duitse politie er niet voor de Duitse Joden was. Op dat moment werd het politieke doodvonnis voor de Duitse Joden getekend en deze datum kan gezien worden als het begin van de daadwerkelijke vervolgingen. Veertien dagen later, op 1 april 1933, werd er een boycot in Duitsland uitgeroepen voor Joodse zaken.
Financiering
De nationaalsocialistische beweging had ook geld nodig om alles te organiseren. Bottema gaf ook een inzicht waar het geld vandaag kwam. Veel werd er vanuit München gefinancierd, ook vanuit industriëlen zoals de Oost-Elbische Bruinkolen-syndicaat en de Skoda-fabrieken in Pilsen (Bohemen).
Het boek van Bottema geeft een uniek tijdsbeeld waarin een kritische Nederlander in 1933, bijna met een vooruitziende blik, beschrijft wat er mis is met het Hitler-regime. Het is bijzonder om te constateren dat in dat jaar 1933 Bottema zoveel wist te duiden. Een exemplaar van zijn boek is in bezit van de redactie.
[1] W Bottema C Az (pseudoniem van Levie Fles), Hitler, hervormer of misdadiger (1933) 7
[2] Ibidem, 7
[3] Ibidem, 8
[4] Ibidem, 9
[5] Ibidem, 10
[6] Ibidem, 13
[7] Ibidem, 14
[8] Ibidem, 16
[9] Peace for our time werd door Chaimberlain op 30 september 1938 in een rede uitgesproken.
[10] W Bottema C Az (pseudoniem van Levie Fles), Hitler, hervormer of misdadiger (1933), 20
[11] Ibidem, 23
[12] Ibidem, 24
[13] Ibidem, 25
laatst bijgewerkt:
9 september 2019