Voor de steden in het westen van het land, zoals Rotterdam, Amsterdam en Middelburg, wordt er vanuit gegaan dat de Joodse vestiging rond 1600 plaats vond. Dat waren in eerste instantie de Sefardische Joden, uit het Iberisch schiereiland, enkele decennia later de Asjkenazische Joden uit het oosten van Europa. Waarschijnlijk gaat de Joodse geschiedenis van Gorinchem verder terug.
In het pestjaar 1349 heeft Gorinchem waarschijnlijk al een pogrom (gewelddadige Jodenvervolging) gekend. Joden in geheel Europa kregen de schuld van de pest die in verschillende epidemieën in Europa woedden. De reden ervoor was simpel. De oorzaak van de pest werd niet begrepen, het beschuldigingen van ‘de ander’ was eenvoudig én door het opvolgen van spijswetten en andere voorschriften vielen er minder Joodse slachtoffers aan de pest, wat verdacht leek. Of het werkelijk tot een pogrom is gekomen in Gorinchem is niet bekend, er is slechts één bron die op meerdere manieren geïnterpreteerd kan worden.
De eerste Joodse poorters in Gorinchem werden aan het einde van de zeventiende eeuw ingeschreven. In 1787 werd er een geloofsgemeente (kille) gevormd die hun godsdienstoefeningen hielden in gehuurde kamers. In 1814 werd de voormalige Lutherse Kerk aangekocht, en deze werd in 1817 als synagoge ingewijd. In 1837 was dit gebouw zo vervallen dat het moest worden gesloopt. De Joodse begraafplaats aan de W. de Vries Robbéweg 12 – 24 werd in 1814 aangekocht. De begraafplaats heeft een metaheirhuis en er zijn 137 personen begraven.
Het grootste aantal Joden in Gorinchem was rond 1899, 212 personen. De Joodse gemeente werd in 1964 ontbonden en bij Rotterdam gevoegd.
Kwekelstraat 18 – Synagoge
Op 2 juni 1842 werd de synagoge aan de Kwekelstraat ingewijd door opperrabbijn Emanuel Löwenstam van Rotterdam. De sjoel bleef in gebruik tot in de Tweede Wereldoorlog. Naast de synagoge was een godsdienstschool gevestigd. De synagoge werd gesticht door Izak Hijmans, Nathan van Straten en Enoch v. d. Sluys. In 1892 werd het vijftigjarig bestaan van de synagoge groots gevierd, er werd een feestcantate, een operette en een bal georganiseerd in De Doelen te Gorinchem. Opperrabbijn Ritter uit Rotterdam bezocht met regelmaat andere synagoges en sprak in juni 1892 de feestrede uit in de synagoge in Gorinchem vanwege het vijftigjarig bestaan, hetgeen hij ook deed op 26 mei 1912, toen voor het zeventigjarig bestaan.
Rond 1902, ten tijde van het zestigjarig bestaan van de synagoge, was Soesman Cappel voorzitter van de kille. Cappel was ook bestuurder van Gemiloeth Chassidiem, de begrafenis-vereniging. In 1914 werd daar zijn 50-jarig bestuurslidmaatschap gevoerd. Soesman werd 84 jaar en overleed op 2 februari 1915.
Op 18 mei 1906 werd Levie Frank de gazan (voorzanger) van de synagoge. Frank (Zwolle, 9 mei 1880 – Den Haag, 17 maart 1962) werd in december 1907 benoemd in Middelburg waarna de kille een nieuwe gazan, rabbijn en sjochet (ritueel slachter) zocht. In 1911 werd de heer Jakob Brommet (Veendam, 13 april 1885 – Gouda, 12 september 1938) benoemd in Gorinchem. In 1917 sprak hij de feestrede uit bij het 75-jarig bestaan van de synagoge en de feestvoorzanger tijdens de dienst was de oppervoorzanger van Rotterdam, de heer H. Vleeschhouwer. Brommet huwde op 24 juli 1918 met Mietje Elisabeth van Vriesland (Werkendam, 10 mei 1896 – Bussum, 1 oktober 1988) en eind 1918 vertrokken zij naar Tiel.
Synagoge 90-jarig bestaan
Op 17 juni 1932 werd tijdens een dienst het negentigjarig bestaan van de synagoge gevierd. De voorzitter, de heer Kalker, verwelkomde alle gasten, waaronder opperrabbijn Davids, en onder het zingen van ‘Boroeg Habo’ door gazan Lippschütz. De synagoge was versierd met bloemen en had ter gelegenheid van het jubileum elektrisch licht gekregen en nieuwe gordijnen.
In 1936/1937 werd de synagoge gerestaureerd waarna hij in februari 1937 weer in gebruik werd genomen. De synagoge werd na de oorlog afgebroken. In 2000 is het mikwe (ritueel bad) op die locatie teruggevonden.
Voorzangers
In het bericht over het 80-jarige bestaan in het Nieuw Israëlitisch Weekblad van 7 april 1922 verscheen een lijst van de voorzangers. Het waren: J. E. Polak, M. Parsser, S. Monnickendam, J. J. Polak, J. A. Polak, S. Elzas, S. Sitters, M. Staal, M. Zadoks, A. Frank, S. Meuleman, S. Poons, L. Frank, S. Mendels, J. Brommet en S. de Haas. Ook moest daar M. van Wezel nog bij. S. Poons werd later voorzanger in de Lange Houtstraat-synagoge in Amsterdam.
Leerdam
Het aantal Joden in Leerdam was in 1935 zo sterk geslonken dat op 1 december van dat jaar de synagoge gesloten werd. De Tora-rol werd overgebracht naar de synagoge in Gorinchem.
Bar Mitswa
Op 9 maart 1850 werd de eerste Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig) gevierd in de synagoge op de Kwekelstraat, hetgeen in het Nederlandsch Israëlitisch nieuws- en advertentieblad werd vermeld. Het is mogelijk dat het de Bar Mitswa van Wolf Simon Hildesheim (Gorinchem, – Rotterdam, ) was.
Alliance Israélite Universelle
In 1888 werd er een afdeling van deze organisatie in Gorinchem gevestigd. Deze organisatie werd in 1860 in Parijs opgericht met het doel de mensenrechten voor Joden over de hele wereld te beschermen. Het bevordert de idealen van Joodse zelfverdediging en door onderwijs en professionele ontwikkeling.
Ets Haim
In Gorinchem was er een vereniging Ets Haim (boom des levens). Op 25 oktober 1895 schonk de vereniging, uit handen van de voorzitter Soesman Cappel een gebedsrol (Tora) aan de synagoge. In 1909 bestond de vereniging 45 jaar. Er werd op 7 maart van dat jaar in De Doelen een bal georganiseerd.
Gorcumse Israëlitische Dilletantenclub
In januari 1913 werd deze toneelvereniging opgericht. Op 23 maart 1913 werd er al een feestavond georganiseerd met opvoeringen van de vereniging.
Gymnasium
In september 1933 werd tot leraar Hebreeuws aan het gymnasium in Gorinchem de keer Barend Josua Katan benoemd.
Tot Ons Vermaak (T.O.V)
In februari 1928 was de eerste uitvoering van deze Joodse vereniging ter bevordering van de gezelligheid. De voorzitter was de heer Elekan, het initiatief tot de oprichting kwam van mevrouw Polak – Langendijk. Er waren toneelstukjes, piano-solo’s, een bal en een souper.
Kaashandel L. en H. van Straten
De koosjere kaashandel van L. en H. van Straten was rond 1908 in Gorinchem gevestigd. De onderneming leverde ook aan hotels e.d. De zaak was opgericht in 1830.
Metaheirhuis
In juli 1935 kwam het nieuwe Metaheirhuis tot stand op initiatief van het kerkbestuur. Een Metaheirhuis is de ruimte op een begraafplaats die gebruikt wordt voor de verzorging van de overledene.
Restaurant en logement De Valk
Rond 1877 was in Gorinchem het koosjere logement en restaurant De Valk gevestigd.
Janette (Jeannette) Hartog
in 1797 werd in Gorinchem Janette Hartog geboren. Janette trouwde met Moritz Bernardt (1797 – 1852) en overleed voor 1829. Moritz hertrouwde in dat jaar met Sara Kinsbergen en zij werden de grootouders van de Franse actrice Sarah Bernardt (1844 – 1923).
Sallij de Hartog
Op 21 oktober 1913 overleed Sallij de Hartog door een noodlottig ongeval. Sallij werd op 6 december 1899 geboren als zoon van Machiel de Hartog en Marianna Beer. Hij werd begraven op de Joodse begraafplaats in Gorinchem.
Rebekka Sara Hijmans
Rebekka Sara Hijmans (Gorinchem, – Sobibor, ) verloofde zich op 22 november 1906 met Abraham Meijer Joachimsthal (Amsterdam, – Sobibor, ), een van de firmanten van de bekende Amsterdamse boekhandel / drukkerij en uitgeverij Joachimsthal (Amsterdam, – Sobibor, ). Ze trouwden op 11 december 1906. In het begin van de bezetting woonden zij op de Slaakstraat 3-1 in Amsterdam.
Isaäck Mozes Kalker
Op 26 oktober 1918 vierde Isaäck Mozes Kalker (Gorinchem, – Midden-Europa, ) zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Isaäck zou later trouwen met Erna Ledermann (Neckar-Steinach, – Auschwitz, ) en zij kregen twee kinderen; Levie (Gorinchem, – Auschwitz, ) en Emma (Gorinchem, – Auschwitz, ). In het begin van de bezetting woonde het gezin op de Krijtstraat 12 in Gorinchem.
Salomon Kalker
Op 30 mei 1932 vierde Salomon Kalker (Woudrichem, 30 mei 1862) zijn zeventigste verjaardag. Hij was jarenlang, in ieder geval rond 1932, de voorzitter van de Israëlietische gemeente in Gorinchem. Salomon overleed op 4 februari 1936. Hij was gehuwd met Esther Hildesheim (Rotterdam, 5 februari 1869 – Gorinchem, 18 augustus 1937). Naast voorzitter van de Joodse gemeente was Kalker ook voorzitter van de bergrafenisvereniging Chewre Kadiesja Gemiloeth Gasodiem. Salomon overleed op 4 februari 1936.
Klara Nort – Perexempel
Op 17 februari 1936 overleed te Gorinchem Klara (Clara) Nort – Perexempel. Klara werd geboren in Gorinchem op 31 december 1849. Zij was de echtgenote van Izak Salomon Nort (Groningen, 14 juni 1839 – Gorinchem, 1 maart 1920). Klara en Izak hadden zeven kinderen.
Toon Polak
In 1924 werd bericht dat een van de oudste inwoners van de stad, Toon Polak, in goede gezondheid zijn 95e verjaardag hoopte te vieren. Toon Polak (Gorinchem, 14 oktober 1829 – Gorinchem, 7 februari 1925) was gehuwd met Sara van Hechten (Dordrecht, 22 februari 1824 – Gorinchem, 4 juni 1932).
Moshe Seijffers
Moshe Seijffers (Borger, 25 april 1910 – Amsterdam, 21 mei 1994) werd op 10 juni 1934 geinstalleerd als nieuwe leraar en gazan (voorzanger) van de Joodse gemeente en bleef in functie tot 1942. Hij schreef later een leerboekje voor het Hebreeuws voor beginners. In Leiden was hij voorzanger vanaf 1947, in Rotterdam van 1952 tot 1975. voorzanger Rotterdam 1952-1975. Moshe was een zogenoemd reizend leraar voor de Centrale Onderwijscommissie van het Nederlands Israëlitische Kerkgenootschap (NIK). Het NIK heeft een dubbel-cd van hem uitgegeven. De zanglessen van Mosje werden tijdens zijn opleiding betaald door fabrikant William Menko uit Enschede.
Sara Frouke van Straten
Sara Frouke van Straten (Gorinchem, – Sobibor, ) schreef in haar jeugd zeer regelmatig bijdragen voor de Joodse jeugdkrant Betsalel. In de uitgave van 2 juli 1931 stond het volgende:
‘Ter ere van haar 16e verjaardag op vrijdag 26 juni stuurt Sara mij een gulden voor de arme kinderen van Betsalel met volgend gedicht;
Beste Mijnheer De Hond,
blijf immer steeds gezond!
Daar ik 26 juni zo G. wil mijn 16de verjaardag hoop te gedenken,
wil ik weer wat voor de arme kinderen van uw Betsalel schenken,
Jeugdkrantvriendinnen en -vrienden, doet allen mede,
maakt vele kinderen gelukkig en tevreden!
Dat de Jeugdkrant steeds met groeien door mag gaan,
dan is en iedereen voldaan!
Mijn dank, Sara van Straten, ik hoop, dat je woorden zullen baten, en als mijn wens bij G. wordt doorgelaten, hoor ik je over honderd jaren nog zo praten!’
Voor deze verjaardag kreeg Sara een fiets, meldde Betsalel op 9 juli 1931. Sara was een dochter van Marianna Polak (Gorinchem, – Auschwitz, ) en Mozes van Straten (Herwijnen, – Auschwitz, ) en had een broer Toon Hermanus (Gorinchem, – Sobibor, ). Sara werd lerares van beroep.
Toon van Straten
Onder de naam Toon van Straten trad Toon Hermanus van Straten (Gorinchem, – Sobibor, ) ook op. Hij was succesvol, maar zijn beroep werd het niet. Het Nieuw Israëlitisch Weekblad van 14 maart 1931 schreef over hem: ‘Onze stadgenoot Toon van Straten had als Hollands humorist een geweldig succes, luid werd geapplaudisseerd, terwijl hij de aanwezigen lustig de diverse refreintjes liet meezingen’. Dit was tijdens een feestavond van Ets Chajim in de zalen Gambrinus in Gorinchem.
Hendrijntje Wijzenbeek – van Straten
Hendrijntje van Straten (27 februari 1843 – Den Haag, 30 augustus 1902) was jarenlang directrice van Gemiloeth Chasadiem, de begrafenisonderneming. Ze werd begraven op de Joodse begraafplaats in Gorinchem.
Arkelstraat D 73 – Gorinchemse Vleeshouwerij
Rond 1890 tot 1901 was de Gorinchemsche Vleeschhouweij van E. Wijzenbeek hier gevestigd. Er werd koosjer vlees geleverd, de vleeshouwerij stond onder toezicht van de opperrabbijn van Rotterdam, Dr. Ritter.
Burgstraat 1 – Jakob Gerber
Jakob Gerber (Schwetz, – Gorinchem, ) overleed in de synagoge in Gorichem terwijl hij een dienst bijwoonde. Hij was gehuwd met Sara Jeannette Lewi (Bromberg, – Sobibor, ) en zij hadden een dochter Flora Lotte (Berlijn, – Sobibor, ).
Bloempotsteeg 27 – Maria den Hartog – Meijer
Maria Meijer (Dodewaard, 20 augustus 1912.) werd op 20 augustus 1907 95 jaar oud. Dit werd vermeld in het Nieuw Israëlietisch Weekblad. Daarbij werd gememoreerd dat ze in uitstekende conditie was, nog las zonder bril en zelf een draad door het oog van een naald kon steken zonder bril. Haar zuster Hendrika hoopte in 1907 90 jaar te worden en haar broer Hendrik was de 80 al gepasseerd. Maria was gehuwd met ritueel kippen- en geitenslachter Benjamin den Hartog (Hardinxveld, 1811 – Gorinchem, 1895). In 1909 was Maria de oudste inwoner van Gorinchem. Maria overleed in 1910. Zoon Gomperts (Gorinchem, – Sobibor, ) nam de zaak van zijn vader over en woonde in het begin van de oorlog nog op dit adres.
Gasthuisstraat 13 – gezin Nort
Hier woonden in het begin van de bezetting Betsie Nort – Wijzenbeek (Culemborg, – Gorinchem, ), haar man en eigenaar van een optiekzaak Meijer Nort (Gorinchem, – Gorinchem, ) en hun kinderen Izak (Gorinchem, – Gorinchem, ), Philip (Gorinchem, – Gorinchem,
Gasthuisstraat D 548 – H. Hijmans en R. Hijmans – Menco
Op dit adres woonden in 1914 H. Hijmans en R. Hijmans – Menco.
Grote Markt 26 – Charles van Biene
Charles van Biene trouwde op 8 november 1939 in de synagoge in Deventer met Clara Noach. Clara en Charles overleven de oorlog in de onderduik. Eind 1950 emigreren zijn naar Australië. Lees verder.
Haarstraat 178 – Izaäc Meijer en Saartje Maritz
Op 20 mei 1922 waren Izaäc Meijer (Zaltbommel, – Sobibor, ) en Saartje Maritz (Gorinchem, – Sobibor, ) 25 jaar gehuwd. In het begin van de bezetting woonde het echtpaar op de Bergweg 171 in Rotterdam. Zoon Ben Meijer verloofde zich met verloskundige Lea Hartog van de West Wagenstraat 58. Lea begon haar praktijk op de Molenstraat 33 (zie daar).
Hoogstraat 646 – Salomon Wijzenbeek
Op 11 januari 1929 overleed Salomon Wijzenbeek (Herwijnen, 8 maart 1854) , 74 jaar oud, op dit adres. Hij was de weduwnaar van Hesje Vorst en Salomon werd begraven op de Joodse begraafplaats in Gorinchem.
Kalkhaven 389 – Philip Jacques van Vriesland en Saartje Kalker
Philip Jacques van Vriesland (Gorinchem, – Sobibor, ) en Saartje Kalker vierden hier op 10 mei 1929 hun 40-jarig huwelijk.
Kalkhaven 389 – Ro van Vriesland
Roosje Mathilda van Vriesland (Gorinchem, – Auschwitz, ) verloofde zich op 20 mei 1928 met Leonard van Dijk (Geffen, – Auschwitz, ). Ze trouwden op 13 maart 1929. Ze kregen twee kinderen; Izak Philip (Oss, – Auschwitz, ) en Philip Jacques (Oss, – Auschwitz, ). Ten tijde van de bezetting woonde het gezin Van Dijk – van Vriesland op de Heuvel 40 te Oss. Ro was een zus van Jacques (hieronder) en een dochter van Philip Jacques van Vriesland en Saartje Kalker.
Kalkhaven 389 – Jacques van Vriesland
Jacques van Vriesland (Gorinchem, – Schoppinitz, ) verloofde zich op 7 maart 1919 met Sientje Kleinkramer (‘s-Gravendeel, – Auschwitz, ). Zij kregen drie kinderen; Saartje (Gorinchem, – Auschwitz,
Kalkhaven 389 – Reina van Vriesland
Reina Mathilda van Vriesland (Gorinchem, – Auschwitz,
Korte Dijk 79a – Mietje Meijer
Mietje Meijer (Gorinchem, – Auschwitz, ) verloofde zich in december 1919 met Jo (Joseph) Hes (Amsterdam, – Extern kommando Bobrek, ). Zij kregen een zoon Abraham (Gorinchem, – Auschwitz, ) en woonden in het begin van de oorlog op de Van Heutszstraat 127 in Den Haag.
Korte Dijk 110 – gebroeders Van Vriesland
Samuel J. van Vriesland (Gorinchem, – Sobibor, ) verloofde zich op 23 juli 1906 met Roset (Roza) Vet (Utrecht, – Sobibor, ). Gelijktijdig verloofde de zus van Roset, Judith Vet (Utrecht, – Auschwitz, ) zich met een broer van Samuel, Henri Jacques (Gorinchem, – Rotterdam, ).
Kruisstraat 11 – Levie Maurits Seijffers
Op 8 mei 1941 werd op dit adres Levie Maurits Seijffers geboren, zoon van Moshe (Max) Seijffers (Borger, 25 april 1910 – Amsterdam, 21 mei 1994) en Alida Helena Meiboom (Hardinxveld, 20 november 1911 – Amsterdam, 24 oktober 2000). Levie overleed op 14 juni 2024.
Langendijk 76 – Siegfried Polak en Frederika Polak – Polak.
Begin 1942 trouwden Siegfried Polak (Gorinchem, – Midden-Europa, ) en Frederika Betsij Polak (Oude Pekela, – Auschwitz, ). Op dit adres was hun drogisterij gevestigd.
Langendijk 139 – gezin Polak
Mevrouw Polak adverteerde met dit adres in december 1925 en zocht toen een net meisje voor huishoudelijke werkzaamheden.
Langendijk 162-163 – Wisbrun & Lifmann
Rond 1902 was hier een filiaal gevestigd van Wisbrun & Lifmann. Rond 1930 was hier de onderneming J. H. Polak v/h Wisbrun en Lifmann gevestigd.
Molenstraat 33 – verloskundige Lea Meijer – Hartog
Ben Meijer was gehuwd met verloskundige Lea Hartog van de West Wagenstraat 58. Lea begon als gemeenteverloskundige haar praktijk op de Molenstraat 33. Lea overleefde de oorlog door met haar echtgenoot Benjamin en dochter Sonja onder te duiken in Oosterhout.
Molenstraat 81 – B. de Hartog
Weduwe B. de Hartog woonde op dit adres toen haar zoon Bennie op de terugreis naar Holland aan boord van S. S. Johan de Witt in 1920 overleed.
Molenstraat 85 – Manus van Straten
Op 5 augustus 1917 vierde slager Manus van Straten zijn 70e jaar. Hij werd geboren op 17 juli 1847 in Herwijnen als zoon van Mozes van Straten en Saartje Walg. Nog geen jaar na deze verjaardag, op 22 mei 1918, overleed hij. Manus was gehuwd met Sara Achtienribbe (Amsterdam, 18 juni 1861 – Amsterdam, 9 mei 1939).
Nonnenveld B 441 – Samuel van Dam
Op 16 juli 1927 vierde Samuel van Dam zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Samuel (Rotterdam, 5 juli 1914) was een zoon van koopman in manufacturen Abraham van Dam (Dordrecht, – Auschwitz, 2) en Emma Goldstein (Maastricht, 1 januari 1881 – Gorinchem, 14 juni 1929) en had een broer Philip Isaäc (Rotterdam, – Auschwitz, ). Zij verhuisden in 1916 naar Gorinchem. Volgens Joodsmonument.nl was er nog een zus, Duifje van Haren – van Dam. Duifje en Samuel overleefden de oorlog en verhuisden na de oorlog naar British Columbia, Canada.
Visschersdijk 61a – M. Nort
M. Nort gaf in 1939 logiesmogelijkheden die koosjer waren, zo meldde de gids van REOR uit 1939. De advertentie is uit 1928.
bron:
Gorinchem op www.jck.nl, https://jck.nl/joodse-gemeenten/gorinchem (geraadpleegd 11 augustus 2024).
pestepidemie, Bert Stamkot, Joods Gorcum, 1349 – 1964, een gedenkboek (Gorinchem 1989) 9.
Bar Mitswa, Nederlandsch Israëlitisch nieuws- en advertentieblad. 22 maart 1850. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005581019:00001.
Alliance, Israëliet. 6 juli 1888. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005572025:00001.
Feesten, Israëliet. 13 mei 1892. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005576020:00001.
Ets Haim, Israëliet. 1 november 1895. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005579040:00001.
Wijzenbeek – van Straten, De Joodsche courant. 5 september 1902. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005786001:00009.
Sara van Straten, De Joodsche jeugdkrant. 2 juli 1931. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005479014:00001.
Sara van Straten, De Joodsche jeugdkrant. 9 juli 1931. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005479015:00001.
De Valk, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-09-1877, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871923:mpeg21:p004.
Wisbrun & Lifmann, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-03-1902, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874142:mpeg21:p007.
Cappel, Binnenland.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 20-06-1902, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000575015:mpeg21:p00006.
Installatie van den Eerw. Heer L FRANK, tot Voorzanger en Leeraar der Israël. Gemeente te Gorinchem, op Vrijdagmiddag 18 Mei.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-05-1906, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871839:mpeg21:p010.
Vet-Vriresland, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-06-1906, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871843:mpeg21:p005.
Rebekka Sara Hijmans, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 23-11-1906, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871761.:mpeg21:p005.
Maria Meijer, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 23-08-1907, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872635:mpeg21:p006.
Frank, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-12-1907, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872652:mpeg21:p008.
L. en H. van Straten,”Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-06-1908, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872615:mpeg21:p004.
Ets Haim, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-02-1909, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872680:mpeg21:p003.
Maria Meijer, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-08-1909, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872739:mpeg21:p005.
Brommet, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-05-1911, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872731:mpeg21:p007.
Ritter, Bond Tischble Den Haag.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 10-05-1912, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859380:mpeg21:p005.
Dilletantenclub, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 28-03-1913, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860251:mpeg21:p010.
Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 31-10-1913, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860282:mpeg21:p006.
Cappel, Een jubilaris.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-06-1914, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859516:mpeg21:p009.
Cappel, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-02-1915, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859551:mpeg21:p005.
75 jaar, „Op de Hoogte.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-06-1917, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860509:mpeg21:p006.
Manus van Straten, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-07-1917, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860516:mpeg21:p002.
Manus van Straten, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-05-1918, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860559:mpeg21:p007.
Brommet – van Vriesland, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-07-1918, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859689:mpeg21:p007.
Isaäck Mozes Kalker, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-10-1918, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859701:mpeg21:p006.
Brommet Tiel, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 10-01-1919, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859713:mpeg21:p004.
Vriesland – Kleinkramer, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-03-1919, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859721:mpeg21:p005.
Mietje Meijer, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 19-12-1919, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859762:mpeg21:p006.
B. de Hartog, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-11-1920, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859809:mpeg21:p007.
80-jarig bestaan den Synagoge te Gorinchem.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-04-1922, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860202:mpeg21:p009.
M. van Wezel, VRIJDAGAVOND-BIJEENKOMSTEN.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-04-1922, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860204:mpeg21:p005.
Meijer – Maritz, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 19-05-1922, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860208:mpeg21:p007.
Meijer Hartog, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 19-05-1922, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860208:mpeg21:p006.
Wijzenbeek – Nort, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-06-1924, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872485:mpeg21:p006.
Polak – Van Hechten, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-03-1925, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872531:mpeg21:p007.
Polak, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-12-1925, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871892:mpeg21:p008.
Van Dam – Golstein, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-092.
Samuel van Dam, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-07-1927, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010857980:mpeg21:p007.
Tot Ons Vermaak, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 02-03-1928, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858045:mpeg21:p005.
Van Dijk – van Vriesland, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-05-1928, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858018:mpeg21:p006.
Nort Reor, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-09-1928, p. 15. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858035:mpeg21:p015.
Salomon Wijzenbeek, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-01-1929, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858069:mpeg21:p006.
Van Vriesland – van Dijk, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 01-03-1929, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010857994:mpeg21:p006.
Van Vriesland – Kalker, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 03-05-1929, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858053:mpeg21:p006.
Goldstein, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-06-1929, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874369:mpeg21:p006.
Reina Mathilda van Vriesland, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 01-11-1929, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874388:mpeg21:p006.
J H Polak, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-03-1930, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874407:mpeg21:p008.
FEESTAVOND ETS-CHAJIM.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-03-1931, p. 14. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858661:mpeg21:p014.
Salomon Kalker, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-05-1932, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874779:mpeg21:p005.
S. KALKER.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-05-1932, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874778:mpeg21:p012.
DE SYNAGOGE TE GORINCHEM BESTOND iSJABBOS J.L. 90 JAAR.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 24-06-1932, p. 13. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000586069:mpeg21:p00013.
Gymnasium, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-09-1933, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874862:mpeg21:p010.
Loofhutten, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-09-1933, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874863:mpeg21:p004.
Seijffers, BINNENLAND. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-06-1934, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874523:mpeg21:p003.
Vriesland Kleinkramer, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-11-1934, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874544:mpeg21:p006.
Metaheirhuis, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-07-1935, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871415:mpeg21:p010.
Sluiting der Sjoel te Leerdam. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 06-12-1935, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871435:mpeg21:p010.
Salomon Kalker, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-02-1936, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871444:mpeg21:p007.
Klara Perexempel, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-03-1936, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871401:mpeg21:p006.
Restauratie, HET APELDOORNSCHE BOSCH. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-02-1937, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871384:mpeg21:p010.
Van Biene – Noach, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-10-1939, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874595:mpeg21:p003.
Levie Maurits Seijffers, “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 16-05-1941, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318155:mpeg21:p011.
Polak-Polak, “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 06-03-1942, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318308:mpeg21:p010.
J. Gerber, “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 12-06-1942, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318322:mpeg21:p003.
Gomperts den Hartog, pestepidemie, Bert Stamkot, Joods Gorcum, 1349 – 1964, een gedenkboek (Gorinchem 1989) 33.
Janette Hartog, pestepidemie, Bert Stamkot, Joods Gorcum, 1349 – 1964, een gedenkboek (Gorinchem 1989) 33.
Moritz Bernardt, Noord-Hollands Archief, Huwelijksakte Moritz Bernardt en Sara Kinsbergen, 05-05-1829.
illustratie:
Feesten, Israëliet. 13 mei 1892. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005576020:00001.
De Valk, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-09-1877, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871923:mpeg21:p004.
Vet-Vriresland, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-06-1906, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871843:mpeg21:p005.
L. H. van Straten, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-01-1913, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860242:mpeg21:p004.
Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 31-10-1913, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 11-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860282:mpeg21:p006.
Isaäck Mozes Kalker, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-10-1918, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859701:mpeg21:p006.
B. de Hartog, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-11-1920, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 12-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859809:mpeg21:p007.
Wijzenbeek – Nort, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-06-1924, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872485:mpeg21:p006.
Samuel van Dam, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-07-1927, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010857980:mpeg21:p007.
Nort Reor,”Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-09-1928, p. 15. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858035:mpeg21:p015.
Salomon Kalker, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-05-1932, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874779:mpeg21:p005.
Levie Maurits Seijffers, “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 16-05-1941, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318155:mpeg21:p011.
Polak-Polak, “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 06-03-1942, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318308:mpeg21:p010.
SYNAGOGE TE GORINCHEM BESTAAT 100 JAAR. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 29-05-1942, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 14-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318320:mpeg21:p001.
Synagoge, Regionaal Archief Gorinchem, beelddocument, 1950 – 1958, Fotocollectie Gorinchem F13771.
gepubliceerd:
11 augustus 2024
laatst bijgewerkt: