De Joodse gemeenschap van Dirksland is altijd klein geweest. Zo woonden er volgens het Nederlands-Israëlietisch Jaarboekje van 1852 zestien Joden in deze plaats, volgens hetzelfde boekje uit 1856 honderdentwintig en volgens de uitgave van 1862 drieëntwintig. Het werkelijke aantal Joden in de negentiende eeuw ligt rond de twintig en deze kleine gemeenschap droeg haar steentje bij aan het Nederlandse Jodendom door de aanwezigheid bij regionale en landelijke bijeenkomsten en vooral door de deelname aan collectes.
De Joodse gemeenschap was sterk gericht op Middelharnis. Er is een Joodse begraafplaats in Dirksland, op de Oost-Havendijk 8a. Op deze begraafplaats zijn 50 personen begraven waaronder: Belia Hartogs (1793-1846), Leon Cohen (1848-1894), Henriette Haagens (1849-1907), David Haagens (1825-1897), Kaatje van Os (1800-1876), Efraim Haagens (1799-1854), Aaron Izak Gazan (1785-1855), onbekend begraven in 1908, Elias David Hartogs (-1860) en Grietje Hartogs (1824-1889). Deze begraafplaats wordt tegenwoordig onderhouden door de burgerlijke gemeente.
De Joodse kinderen uit Dirksland kregen godsdienstles op de Joodse school in Middelharnis. In 1863 zaten er 38 leerlingen op deze school, in 1911 nog 20. De kinderen uit Dirksland gingen twee keer per week, op woensdagmiddag en zondag, met het trammetje naar deze school.
David Haagens
Bij zijn overlijden in 1897 verscheen er een artikel over David Haagens in het Nieuw Israëlietisch Weekblad:
‘MIDDELHARNIS. Onverwacht trof onze gemeente een nieuwe slag. Zondagochtend ontvingen we het bericht, de heer D. Haagens te Dirksland heeft het tijdige leven met het eeuwige verwisseld. Met weemoed gewerd ons deze tijding. Wij zien in den heer Haagens weder een hoofdpersoon henengaan. Hg was een man van noeste vlijt, degelijk, arbeidzaam en streng jehoedie. Onophoudelijk was hij bezig voor het welzijn der zijnen. Rust kende hij niet en zoo hij de laatste dagen zijns levens ook al op zijn lauweren kon rusten, niets doen kende hij niet. Als oud-kerkbestuurder was hij jaren lang getrouw op zijn post. Vele moeilijkheden overwon hij door zijn helderen geest en goede wilskracht. Zoo zijn onze fraaie school, kerkelijk bad, huis en begraafplaats de vruchten van zijn onvermoeid streven. Wat hem bovenal aantrok, dit was de jeugd, de school. Als president der school-commissie deed hij het mogelijke het onderwijs te bevorderen. Geregeld bleef hij hoogte nemen van het onderwjjs en toonde zich een steun van den onderwijzer. De ledige plaats, door hem met eere bezet, zal niet spoedig door een ander worden ingenomen. Streng als hij was, wist hij te waardeeren wat met ijver werd volbracht, Bij de burgerlijke gemeente was hij zeer geacht. Vele niet-Israëlieten begeleidden hem mede naar zijne laatste rustplaats. Bij de groeve werd door den leeraar de lijkrede uitgesproken en eenige welgemeende woorden van dank geuit namens besturen en gemeenteleden voor het vele goede door den overledene verricht. Moge de familie troost vinden bij het aandenken van het gunstig verleden des ontslapene en moge het Gode behagen onze gemeente te sparen, die in enkele weken drie harer flinkste mannen heeft verloren’.
Achterdorp 126 – gezin Haagens
Hier woonde het gezin Haagens, bestaande uit houder van een manufacturenzaak Bernard Haagens (Sommelsdijk, – Sobibor, ), zijn vrouw Wilhelmina Rood (Middelharnis, – Sobibor, ) en hun dochter Sara (Dirksland, – Sobibor, ) en Clara (Dirksland, 4 november 1920 – Middelharnis, 15 september 1989). Hun zoon Benjamin (Dirksland, – Auschwitz, ) woonde op de Theresiastraat 33a in Den Haag. Volgens de autobiografie van Leon B. van Leeuwen had het gezin Haagens een winkel in kruidenierswaren.
Boezemweg A 262 – gezin Cohen
Hier woonde houder van een manufacturenzaak Maurits Cohen (Dirksland, – Auschwitz, ) en zijn vrouw Rosalie de Vries (Maastricht, – Auschwitz, ).
Straatdijk 388 – slager Gazan
Hier woonden slager Philip Gazan (Sommelsdijk, – Auschwitz, ) met zijn vrouw, die de oorlog overleefde, en hun dochter Sebilla (Dirksland, – Auschwitz, ).
Informatiebord begraafplaats
Op 4 september 2020 werd door Peter Fetter (kernwethouder) en mevrouw Engelsman (nazaat) een informatiebord bij de begraafplaats onthuld waarbij meerdere nazaten aanwezig waren.
bron:
Jozeph Michman, Pinkas. Geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Nederland (Ede 1992) 470
Joodse begraafplaats Dirksland op https://www.online-begraafplaatsen.nl/begraafplaats/2501/Joodse-begraafplaats-Dirksland-Dirksland (geraadpleegd 20 maart 2019)
“Binnenland Haagens. AMSTERDAM, 11 November 1897.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-11-1897. Geraadpleegd op Delpher op 19-03-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873288:mpeg21:a0038
www.joodsmonument.nl, lemmata Dirksland (geraadpleegd 18 juli 2019)
Leon B. van Leeuwen, Let me half cry, an autobiography (Lincoln 2007) 92
Nederlandsch-Israelietisch jaarboekje voor 1852, jrg 2, 1852, 1852. Geraadpleegd op Delpher op 15-07-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005694002:00001
Nederlandsch-Israelietisch jaarboekje voor 1856, jrg 6, 1856, 1856. Geraadpleegd op Delpher op 15-07-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005695003:00001
Nederlandsch-Israelietisch jaarboekje voor 1862/1863, jrg 12, 1862-1863, 1862. Geraadpleegd op Delpher op 15-07-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005697003:00001
De Joodsche jeugdkrant; “Betsalel”, jrg 5, 1932, no 21, 25-08-1932. Geraadpleegd op Delpher op 15-07-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005480021:00001
illustratie:
“Advertentie Hammelburg”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-05-1906. Geraadpleegd op Delpher op 19-03-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871836:mpeg21:a0019
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 19-04-1912. Geraadpleegd op Delpher op 19-03-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859377:mpeg21:a0034
foto informatiebord met dank aan Regina Philip
De Joodsche jeugdkrant; “Betsalel”, jrg 5, 1932, no 21, 25-08-1932. Geraadpleegd op Delpher op 15-07-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005480021:00001
gepubliceerd:
19 maart 2019
laatst bijgewerkt:
6 april 2024