De Bijenkorf

Bijenkorf 1930 collectie Stadsarchief Rotterdam 4029_PBK-6187

Simon Philip Goudsmit begon in 1870 op de Nieuwendijk in Amsterdam een winkeltje in wol en fournituren. Na zijn vroege dood in 1889 werd de zaak overgenomen door zijn neef Arthur Isaäc. Hij breidde het assortiment steeds verder uit en vergrootte de zaak door de aankoop van een aantal panden. In 1909 waren de panden aan verbouwing toe en hij besloot de losse panden door nieuwbouw te vervangen. Op het braakliggend terrein aan de Dam in Amsterdam kwam toen een noodwinkel. Dat was een groot succes, want de verkoop verviervoudigde in een paar maanden, waardoor Arthur Isaäc besloot de definitieve winkel daar neer te zetten. In 1911 begon de bouw, de Bijenkorf werd etage voor etage gebouwd en op 2 september 1914 werd de Bijenkorf in gebruik genomen. De winkel was een succes en in 1926 kon het filiaal in Den Haag en op 16 oktober 1930 de vestiging in Rotterdam geopend worden.

12 april 1940. In een advertentie laat De Bijenkorf zien dat de Joodse clientèle van belang is. Het Hebreeuwse woord is Pesach.

Dit Rotterdamse filiaal stond aan het Van Hoogendorpsplein (nu Churchillplein) hoek Blaak en was ontworpen door architect Willem Marinus Dudok (Amsterdam, 6 juli 1884 – Hilversum, 6 april 1974). Het gebouw was geconstrueerd in gewapend beton met glazen buitenwanden, afgewisseld met gele baksteen en inwendig veel wit marmer. Op de opening op 16 oktober 1930 van dit toen grootste en modernste warenhuis van Europa kwamen 70.000 mensen af. Het was een bijzonder gebouw, waar de eerste elektrische roltrap in Nederland te gebruiken was en een elektrische vloermat voor het vegen van de schoenzolen.

De eerste directeur van deze vestiging was Heinz Werner Michael Littaur. Hij woonde met zijn gezin op de Boezemlaan 50. Heinz had in Duitsland economie gestudeerd en kwam in 1924 naar Amsterdam, als directie-secretaris van de Bijenkorf in Amsterdam. Al snel vertrok hij naar Rotterdam. Na 1933 kwamen nog  meer Joodse medewerkers van de Bijenkorf uit Duitsland.

Op de verjaardag van Heinz Littaur vond het bombardement plaats. Door de hitte was onder meer de hele parketvloer gesmolten. Toen het enigszins mogelijk was, heeft Heinz Littaur vanaf de puinhopen het personeel van de Bijenkorf toegesproken en gezegd dat niemand zou worden ontslagen, iedereen werd opgeroepen te helpen bij het puinruimen. Totaal werd door het personeel van de Bijenkorf 20.000 ton puin afgevoerd onder leiding van Heinz Littaur. Na de heropening van het voorste gedeelte van de Bijenkorf in januari 1941 moest Heinz met zijn gezin vluchten. Ze overleefden de oorlog. Heinz Littaur werd in 1946 benoemd tot directeur van De Bijenkorf van Den Haag.

Bij het bombardement in 1940 werd twee derde deel van deze Bijenkorf vernietigd. Het restant is nog een tijdje gebruikt, maar werd voor de aanleg van de Westblaak en de aanleg van de metro in 1960 afgebroken. De huidige Bijenkorf staat nu een eindje verder aan de Coolsingel.
Bij het uitbreken van de oorlog was de Bijenkorf nog steeds een Joods familiebedrijf. De familie Isaäc kon tijdig onderduiken, maar bedrijfsleider Goudsmit van de Amsterdamse vestiging werd voor de moeilijke keus gesteld welke 50 Joodse personeelsleden met hem met de boot naar Engeland bijenkorfkonden vluchten. 737 personeelsleden zijn door de bezetter vermoord. Na de oorlog kon de Bijenkorf door de teruggekeerde familie Isaäc herstellen. De laatste Isaäc trad in 1980 uit het bedrijf.

 

 

bron:
Bijenkorf 1930 collectie Stadsarchief Rotterdam 4029_PBK-6187.
Pesach, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 71, 1940, no 15, 12-04-1940. Geraadpleegd op Delpher op 21-02-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005424067:00001.
De oude Bijenkorf aan het Van Hogendorpsplein, http://www.engelfriet.net/Alie/Hans/10bijenkorftoen.htm (geraadpleegd 22 januari 2023).

illustratie:
Bijenkorf 1930 collectie Stadsarchief Rotterdam 4029_PBK-6187
Pesach, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 71, 1940, no 15, 12-04-1940. Geraadpleegd op Delpher op 21-02-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005424067:00001

gepubliceerd:
18 oktober 2020

laatst bijgewerkt:
22 januari 2023