Broodje Hakkert werd in Rotterdam aan het begin van de jaren vijftig beëindigd, en deze leegte werd vrijwel naadloos opgevolgd door Broodje Marcus – in het Groothandelsgebouw op Weena 709. Marcus leverde belegde broodjes met vleeswaren van de Zwolse vleeswarenfabriek Marcus, die ook zaken had in Amsterdam en Den Haag. De fabriek bestond volgens een artikel in Het Algemeen Dagblad in 1952 al 150 jaar en voor de oorlog was de zaak al in Rotterdam gevestigd op de hoek Ammanstraat – Kruiskade.
Marcus had in het Groothandelsgebouw een winkel met een klein restaurant en werd begin 1952 geopend. Ondanks de Joodse wortels van de zaak profileerde de zaak zich niet zo. Personeel dat werd aangenomen was op zondag vrij, dus er kan worden aangenomen dat de zaak op alle dagen open was, ook de sjabbat, maar niet op zondag. Bij advertenties waarin om keukenpersoneel werd gevraagd werd niet gevraagd om bekendheid met de kasjroet en de zaak profileerde zich niet met koosjere waar.
Dat de zaak in 1952 al 150 jaar bestond klopt niet helemaal. Slagerij Marcus in Zwolle was sinds 1785 al in familiebezit, dus bestond in 1952 al 167 jaar. Koosjere slagers kwam men overal in Nederland tegen, er waren veel meer slagerijen dan nodig waren voor de Joodse markt. Dit werd veroorzaakt door het aan het einde van de 19e en begin van de 20e eeuw wijdverbreide idee dat koosjer vlees hygiënischer en betrouwbaarder was dan treife (niet-koosjer) vlees. Als men de regels rond de kasjroet kent, was dit niet zo’n raar idee.
In de vorige eeuw was het Izaak Marcus (1864 – 1916) die de zakelijke partner was van de gebroeders Marcus die de onderneming runden. Broer Abraham (1862-1918) kocht de koeien op de markt, bracht de dieren naar de sjocheet (slachter) en maakte de worsten en vleeswaren. De fabriek stond onder rabbinaal toezicht en leverde koosjere waar.
Izaak startte in 1911 een verkooppunt in Den Haag, aan de Wagenstraat 77a, en leverde aan hotels en restaurants. Hij zette een netwerk van vertegenwoordigers op.
Leo Marcus (Zwolle, 7 juni 1901 – Israël, 7 april 1990), zoon van Abraham, vestigde in de jaren dertig koosjere restaurants in Den Haag (1937) en Rotterdam (1938). De Rotterdamse vestiging ging bij het bombardement van 14 mei 1940 verloren, de Haagse vestiging moest in de oorlog haar deuren sluiten.
Leo overleefde de oorlog in de onderduik. Na de oorlog opende Leo broodjeszaken/slagerijen in Den Haag aan de Wagenstraat 69, in Rotterdam in het Groothandelsgebouw en sinds 1957 een geheel koosjere slagerij in Amsterdam op de Waalstraat. De broodjeszaken werden verkocht en bleven tot 1990 de naam Marcus voeren; een verklaring waarom in advertenties niet wordt gevonden dat de onderneming zich als koosjer profileerde is daarmee eveneens gevonden. De slagerij leverde koosjer vlees, de broodjeszaken waren niet meer in de familie en de bedrijfsvoering volgde niet meer de voorschriften.
De laatste advertentie van deze zaak op de locatie Weena 709 dateert van juli 1992.
bron:
Het Groothandelsgebouw en zijn bewoners (1). “Algemeen Dagblad”. Rotterdam, 10-05-1952, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 28-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000333009:mpeg21:p00007
Advertentie. “Algemeen Dagblad”. Rotterdam, 15-04-1953, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 28-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:002763083:mpeg21:p00006
Advertentie. “Algemeen Dagblad”. Rotterdam, 03-07-1992. Geraadpleegd op Delpher op 28-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBPERS01:003105003:mpeg21:p00012
Joods Biografisch Woordenboek, Marcus, Leo via http://www.jodeninnederland.nl/id/P-4819
Corien Glaudemans, De broodjeswinkel van Marcus in de Wagenstraat (2016) via https://www.joodserfgoeddenhaag.nl/de-broodjeswinkel-van-marcus-in-de-wagenstraat/ (geraadpleegd 29 juni 2021)
„Bent u Marcus van de worst?” De geschiedenis van 200 jaar kosjer slagersvakmanschap door Judith Nelemans. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-10-1985, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 29-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859268:mpeg21:p008
1908 slagerij Marcus Zwolle op Joodse Canon via https://joodsecanon.nl/a4z/1908-Slagerij-Marcus-Zwolle/ (geraadpleegd 29 juni 2021)
illustratie:
Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 11-03-1938, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 29-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873000:mpeg21:p004
„Bent u Marcus van de worst?” De geschiedenis van 200 jaar kosjer slagersvakmanschap door Judith Nelemans. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-10-1985, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 29-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859268:mpeg21:p008
gepubliceerd:
29 juni 2021
laatst bijgewerkt:
29 juni 2021