Op Nobelstraat 109b woonde voor en in de oorlog muziekleraar Branko Fürst (Koprionica, – Auschwitz, ), zijn vrouw Betsy Gotlieb (Grave, – Auschwitz, ), hun zoon Hans Walter (Düsseldorf, – Auschwitz, ) en de moeder van Betsy, Mietje Gotlieb – Sachs (Losser, – Apeldoorn, ).
Het gezin was in 1932 vanuit Nijmegen naar Rotterdam gekomen en Branko is op dat moment ingeschreven als kantoorbediende en vertegenwoordiger bij De Leeuw van de Henegouwerlaan 77. Het gezin woont dan tot 1933 op de Mathenesserweg 42c en verhuizen dan naar de Middenhoefstraat 3b. Ze vertrekken uit Rotterdam en vestigen zich in Haarlem om in april 1935 terug te keren naar Rotterdam. Ze gaan wonen op de Van Heusdenstraat 27a en een jaar later, op 22 februari 1936, verhuizen ze naar het adres op de Nobelstraat 109b. Bij de tweede inschrijving in Rotterdam staat Branko wel ingeschreven als muziekleraar.
Tweede Wereldoorlog
Het bombardement van 14 mei 1940 veroorzaakt een grote schok onder de Rotterdamse bevolking, maar ook een grote woningnood. Tal van huizen worden uit de grond gestampt, ook in verder weg liggende gemeenten. Op 20 juli 1940 biedt het gezin Fürst een gemeubileerde kamer aan. Dit helpt bij de woningnood. Een maand later adverteert het gezin weer en zoekt een hulp in de huishouding voor de gehele donderdag. In april 1941 wordt een soortgelijke advertentie geplaatst. Branko, Betsy en Hans Walter werden op 17 september 1942 in Westerbork ingeschreven en op 25 september 1942 gedeporteerd naar Auschwitz waar Branko en Betsy bij aankomst direct werden vermoord. Hans Walter werd geselecteerd voor slavenarbeid en werd vermoord op 31 januari 1943.
Pianolessen
Branko wordt ook in andere bronnen genoemd als pianoleraar. Avi Magid volgde vanaf 1938 pianoles bij hem, hij was toen tien jaar oud. Fürst liet Avi etudes en sonates van Clementi, Diabelli en Czerny oefenen. Voor Hitler aan de macht kwam gaf Fürst in Duitsland pianoconcerten en was hij dirigent. Branko en zijn familie moesten zich melden voor ‘arbeid in het oosten’. Avi kon zich herinneren hoe het gezin Fürst, bepakt en bezakt, de straat uit liep waarbij de hoogbejaarde moeder werd ondersteund door Hans.
De WA drong enkele weken later en leegstaande huis binnen, hakte de Bechsteinvleugel aan stukken en smeten het meubilair het raam uit.
Stolpersteinen
Op 9 en 10 april 2014 zijn er in Rotterdam-Noord en Blijdorp Stolpersteinen geplaatst, ook voor de familie Fürst. Er was nog iemand die Branko herinnerde. Als 10-jarig meisje nam mevrouw Alers pianoles bij Branko Fürst. Ik ging er altijd met heel veel plezier naar toe. De vleugel stond voor het raam. De dag voor zij werden afgevoerd, bracht meneer Fürst een stapeltje foto’s bij mijn moeder. Wij woonden om de hoek. Meneer Fürst was herkenbaar door zijn Jodenster. Er woonden NSB’ers in de straat. Contact met Joden was verboden.
bron:
Stadsarchief Rotterdam, Branko Fürst, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-140, pagina 147236
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Fürst (geraadpleegd 9 september 2020)
“Advertentie gemeubileerde kamer”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1940/07/20 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 09-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011002444:mpeg21:p008
“Advertentie hulp”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1940/10/09 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 09-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011002478:mpeg21:p012
“Advertentie hulp”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1941/04/07 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 09-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011002705:mpeg21:p011
herinnering mevrouw Alers, website noord010inbeeld.nl. http://noord010inbeeld.blogspot.com/2014/04/stolpersteine-in-noord-ter-herinnering.html, 9 september 2020.
Archiefkaart Joodsche Raad via Arolsen Archives, Branko Fürst, 12723191
Archiefkaart Joodsche Raad via Arolsen Archives, Betsy Gotlieb, 12723190
Archiefkaart Joodsche Raad via Arolsen Archives, Hans W. Fürst, 12723193
pianolessen: Avi Magid, Ontsnapping uit Westerbork (Putten 1998) 18
illustratie:
Branko Fürst 1914, © familiealbum M. P. Eisner
“Advertentie gemeubileerde kamer”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1940/07/20 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 09-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011002444:mpeg21:p008
gepubliceerd:
9 september 2020
laatst bijgewerkt:
17 mei 2022