In het archief in de synagoge van de Nederlands Israëlietische Gemeente aan het A. B. N. Davidsplein te Rotterdam bevinden zich enkele schilderijen en portretten. Van veel van die portretten is het inmiddels lastig om te achterhalen wie het was, maar een portret gaf informatie over de afgebeelde persoon. Het portret van Betsi Spier. Wie was ze, en waarom ligt haar geschilderde portret in het archief?
Betsi (Betje) Spier werd op 10 mei 1839 geboren in Middelburg als dochter van Hartog Nathan Spier (Middelburg, 27 oktober 1799 – Middelburg, 31 oktober 1880) en Aaltje Boasson (Middelburg, 14 januari 1804 – Middelburg, 30 september 1876).
De datum 10 mei 1839 is vermeld op de achterzijde van haar schilderij en op haar matseiwa (zerk) op de Joodse begraafplaats aan het Toepad in Rotterdam. Volgens andere bronnen, zoals haar geboorteakte, werd Betje Spier geboren op 26 mei 1839. Dat berust op een vergissing, waarschijnlijk werd een deel van de Joodse datum van geboorte (26 Ijar) verwisseld en is dat wellicht al gebeurd tijdens de aangifte van Betsi. De geboorteakte Betsi geeft aan dat vader Hartog Nathan Spier, negenendertig jaar, koopman van beroep, aangifte kwam doen van de geboorte van zijn dochter die op 26 mei 1839 werd geboren om 9 uur ’s avonds in het huis in wijk I, nummer 123 uit zijn vrouw Aaltje Boasson. Een getuige was een voorzanger uit Middelburg, Meijer Calman de Groot.
Betje was het derde kind in het gezin. De eerste twee kinderen waren Hijman Hartog (Middelburg, 14 november 1835 – Rotterdam, 31 augustus 1913) en Nathan Hartog (Middelburg, 10 juli 1837 – Amsterdam, 2 oktober 1909). Na Betje werden nog geboren Dina (Middelburg, 22 juli 1841 – Antwerpen, 28 januari 1928) en Helena (Middelburg, 23 december 1844).
Het gezin werd op 7 september 1857 in Rotterdam ingeschreven. Waarom het gezin naar Rotterdam trok is niet bekend. De Nieuwe Waterweg was nog niet geopend, de economische groei van Rotterdam was nog beperkt en vader was 57 jaar oud, moeder 53 en de kinderen tussen de 12 en 21 jaar oud. Het eerste adres waar het gezin in Rotterdam woonde was op de Goudseweg 594-3. Dit was echter voor een korte periode, in 1858 ging het gezin terug naar Middelburg waar de ouders van Betje nog woonden op het moment dat zij overleden.
Betsi trouwde met Emanuel Blauw (Rotterdam, 9 april 1847 – Rotterdam, 15 augustus 1921) die net zoals zijn vader stoffenverver was. Zij gingen in Rotterdam wonen, eerst op de Delftschevaart 70, gevolgd door de Kruisstraat 11, Kruiskade 12a en de Van Oldenbarneveltstraat 129b. Betsi en Emanuel kregen een zoon David (Rotterdam, 30 januari 1873 – Rotterdam, 10 maart 1934) en een zoon Henrie (Rotterdam, 9 augustus 1878 – Den Haag, 11 december 1947).
Op de Delftschevaart woonden Emanuel en Betsi in bij de vader en moeder van Emanuel, David Blauw (Nijmegen, maart 1813 – Rotterdam, 9 oktober 1869) en Hendrika Polak (Dordrecht, 1812 – Rotterdam, 14 november 1887). De advertentie uit 1877 laat zien dat het familiebedrijf werd voortgezet door de familie Blauw, ook na het overlijden van D – David – Blauw. Verder is het duidelijk dat David meer was dan stoffenverver, hij had een stomerij op de Delftschevaart. Het pand op de Delftschevaart bleef lang in de familie. In 1895 adverteerde accountant en leraar boekhouden D. Blauw vanaf dit adres, en dat was David, de zoon van Betsi en Emanuel. Soortgelijke advertenties met dit adres bleven verschijnen in de krant tot januari 1897.
Ook zoon David woonde in 1903 op de Kruiskade 12, het adres dat was aangetekend op de archiefkaart van Emanuel en Betsi. In september van dat jaar werd er een kindermeisje gezocht. Op 21 februari 1903 was dochter Betsij geboren, een jaar eerder, op 6 mei was David met Alice van Dantzig (Brussel, 2 maart 1877 – Rotterdam, 10 maart 1966) gehuwd. Op 7 december 1910 werd dochter Bertha geboren. Bertha trouwde op 19 mei 1938 met vleesgrossier en volgens de kaart van de Joodsche Raad architect Izaak Cohen (Rotterdam, 2 juni 1911). Waarschijnlijk hadden zij een zoon David die op 9 december 1940 werd geboren en het gezin van Bertha, Izaak en David overleefde de oorlog.
Op 30 december 1907 overleed Betsy die op dat moment op de Kruiskade 12 woonde. Emanuel leefde tot 15 augustus 1921 en hij werd, net zoals Betsi, begraven op de Joodse begraafplaats aan het Toepad in Rotterdam. De advertentie werd geplaatst door procuratiehouder David Blauw die vanaf 1920 op de Heemraadssingel 80 woonde.
Het laten schilderen van een portret was een kostbare zaak. Dat er van Betsi een portret in de Synagoge ligt laat zien dat de economische situatie van het gezin van Emanuel en Betsi dusdanig was dat hier geld voor was. En anders kwam dat vanuit David, een succesvol procuratiehouder.
bron:
Geboorteakte Betje Spier, Stadsarchief Middelburg, 25 Burgerlijke Stand Zeeland (1796) 1811-1980, (1796) 1811-1980, inventarisnummer MDB-G-1839.
Hartog Nathan Spier, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 94.
Overlijden Betsy, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 3 januari 1908. Geraadpleegd op Delpher op 12-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005417104:00001.
Overlijden Emanuel, Familiebericht. “Nieuwe Rotterdamsche Courant”. Rotterdam, 15-08-1921, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 13-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010025612:mpeg21:p007.
Henrie Blauw, Gemeentearchief Den Haag, 0335-01 Ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente ‘s-Gravenhage, inventarisnummer 1673.
D. Blauw, Advertentie. “De Maasbode”. Rotterdam, 02-09-1877. Geraadpleegd op Delpher op 13-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000164555:mpeg21:p003.
D. Blauw, accountant, Advertentie. “Nieuwe Vlaardingsche courant”. Vlaardingen, 20-03-1895. Geraadpleegd op Delpher op 13-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSAVL02:000495036:mpeg21:p00003.
Kindermeisje, Advertentie. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 18-09-1903, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 13-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010179239:mpeg21:p009.
David Blauw, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-037.
Izaak Cohen, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-086.
Izaak Cohen, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130272546 (Izaak COHEN).
illustratie:
Archief synagoge A B N Davidsplein Rotterdam, Betsi Blauw geboren Spier, geb. te Middelburg 10 mei, 1839. overl. te Rotterdam 30 december, 1907.
Overlijden Betsy, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 3 januari 1908. Geraadpleegd op Delpher op 12-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005417104:00001.
Overlijden Emanuel, Familiebericht. “Nieuwe Rotterdamsche Courant”. Rotterdam, 15-08-1921, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 13-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010025612:mpeg21:p007.
D. Blauw, Advertentie. “De Maasbode”. Rotterdam, 02-09-1877. Geraadpleegd op Delpher op 13-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000164555:mpeg21:p003.
gepubliceerd:
14 juli 2024
laatst bijgewerkt:
14 juli 2024