In 1898 was er in Rotterdam sprake van een Beth Hamidrasj, een leerhuis of een studiezaal. Dit leerhuis bleek in 1932 aan de Boompjes gevestigd te zijn. In augustus 1940 was het, tijdelijk, gevestigd in het Israëlitische Weekhuis op de Mathenesserlaan 208. Deze verplaatsing was in verband met het bombardement van 14 mei 1940.
J. I. Sohlberg werd er in 1899 benoemd als leraar en hij was tot dat moment hoofd van de Israëlitische Godsdienstschool en assistent van de Opperrabbijn van Rotterdam. Wat is er te vinden over het leerhuis en over Sohlberg?
J. I. Sohlberg was Isaac Levie Sohlberg (Amsterdam, 1 mei 1855 – Antwerpen, 1917). Hij is degene die in diverse bronnen genoemd wordt als de leraar aan dit Beth Hamidrasch. Isaac werd in Amsterdam geboren als zoon van de uit Polen afkomstige Marcus (Mordechai) Sohlberg (1818) en Marianne Muller (Amsterdam, 23 oktober 1831). Naast Isaac hadden Marcus en Marianne een zoon Jacob Hartog (Amsterdam, 3 februari 1857 – Sobibor, 9 april 1943), Saul (Amsterdam, 17 juli 1859 – Coevorden, 4 april 1941) en Hirsch David (Amsterdam, 16 juni 1863 – Blaricum, 22 augustus 1930). In Amsterdam woonde het ouderlijk gezin vanaf mei 1863 onder andere op de Trompettersteeg, Raamgracht 35 en 55 en de Sint Anthoniesbreestraat 33 en 38.
Broer Saul werd rabbijn en was in 1913 25 jaar directeur van de Gemeentelijke Godsdienstscholen der Nederlandsch Israëlietische Hoofdsynagoge te Amsterdam, daarna directeur Tusschenschool, en rabbijn-directeur Nederlandsch Israëlietische Hoofdsynagoge tot 1931.
In Rotterdam woonde Isaac onder andere op de Hugo de Grootstraat 7a, de West Kruiskade 113 en de Westzeedijk 82. Op 6 juni 1900 trouwde Isaac met Jennij Schur (Plungjany, Rusland, 26 februari 1871), dochter van Sara Traub en Boruch Schmuel Schur. Na het huwelijk woonden Isaac en Jennij op de Schiedamsesingel 66 en op de Gedempte Botersloot 41, niet ver van de synagoge verwijderd die op 67 stond. In 1900 werd Isaac vermeld als de directeur van een lettergieterij. Voor zover na te gaan kregen Jennij en Isaac geen kinderen. Jennij en Isaac trokken naar Antwerpen waar Isaac een drukkerij zou gaan opzetten. Hij overleed daar op 62-jarige leeftijd. Na zijn overlijden hertrouwde Jenny in 1925 met de diamantkoopman en weduwnaar Abraham David Levinson (Vilna, 10 oktober 1865).
In 1899 werd M. S. Cohen uit Arnhem aangesteld als leraar bij het Beth Hamidrasch, hij had kort ervoor met goed gevolg het examen tot rabbijn afgelegd te Presburg (Bratislava). Marcus Cohen (Arnhem, – Rotterdam, ) was gehuwd met Anna Dzialowski (Kempen, Duitsland, 20 februari 1873 – Sobibor, ) en zij hadden vier kinderen; Nisan Simon (Rotterdam, 22 februari 1902), Jonas (Rotterdam, – Sobibor, ), Femmi (Rotterdam, 12 november 1904) en Walli (Rotterdam, – Sobibor, ). Marcus was op 31 oktober 1899 uit Presburg gekomen en het gezin woonde onder andere op Westzeedijk 18, Leuvehaven 56b en Jan Porcellisstraat 40a.
Nisan Simon overleefde de oorlog en maakte met zijn vrouw Roza Packter (Amsterdam, 26 april 1908) in 1974 alijah (emigreerde naar Israël) en ging daar in Jeruzalem wonen. Ook Femmi maakte met haar man Reinold David van Essen alijah en overleed in 1997 in Jeruzalem.
Regenten
Bij de regenten van het Beth Hamidrasch zijn de volgende personen terug te vinden:
1873 – L. L. Jacobson Az., Glashaven 11, Is. van Raalte, Coolsingel 48;
1912 – Dr. B. L. Ritter (voorzitter) – Boompjes 85a, S. van Cleeff Tz., Van Hogendorpsplein 23a, S. Hausdorff, Westerstraat 13a, leraar A. I. van Westerborg, Hoogstraat 276, leraar M. Cohen, Leuvehaven 56b;
1917 – Dr. B. L. Ritter (voorzitter) – Boompjes 85a, S. Hausdorff, Westerstraat 13a, leraar A. I. van Westerborg, Hoogstraat 276, leraar M. Cohen, Jan Porcellisstraat 40a;
1929 – Dr. B. L. Ritter (voorzitter) – Boompjes 85a, S. Hausdorff, Westerstraat 13a, leraar A. I. van Westerborg, Hoogstraat 276, Jacob M. van Gelder, Van Brakelstraat 10b, H. B. van Leeuwen, Heemraadsingel 201, leraar M. Cohen, Jan Porcellisstraat 40a;
bron:
“Ned-Isr. Kerk.”. “Het vaderland”. ‘s-Gravenhage; ‘s-Gravenhage, 1898/10/24 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 08-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001437020:mpeg21:p00006
Stadsarchief Amsterdam, Isaac Levie Sohlberg, Bevolkingsregister 1864-1874, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1036
Stadsarchief Amsterdam, Isaac Levie Sohlberg, Bevolkingsregister 1864-1874, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1036
Stadsarchief Amsterdam, Isaac Levie Sohlberg, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1563
Stadsarchief Amsterdam, Isaac Levie Sohlberg, Bevolkingsregister 1864-1874, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1034
Stadsarchief Rotterdam, Isaac Levie Sohlberg, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 566, pagina 204
Stadsarchief Rotterdam, Isaac Levie Sohlberg, 999-06 Burgerlijke Stand Rotterdam, huwelijksakten, inventarisnummer 1900f, folio f73.
Felixarchief Antwerpen, Jenny Schur, 481#62310
“NED-ISR. KERK, M S Cohen.”. “Het vaderland”. ‘s-Gravenhage; ‘s-Gravenhage, 1899/06/26 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 24-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001447071:mpeg21:p00006
“ACHAWAH, Boompjes.”. “Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad”. ‘s-Gravenhage, 1932/06/14 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 24-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010014175:mpeg21:p006
“BINNENLAND, Mathenesserlaan”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1940/08/16 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 24-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858245:mpeg21:p008
Stadsarchief Rotterdam, 3023-23. Adresboeken Rotterdam, 1873; p. 27. Gemeentebestuur en instellingen
Stadsarchief Rotterdam, 3023-56. Adresboeken Rotterdam, 1912; p. 102. Gemeentebestuur en instellingen
Stadsarchief Rotterdam, 3023-61. Adresboeken Rotterdam, 1917; p. 129. Gemeentebestuur en instellingen
Stadsarchief Rotterdam, 3023-73. Adresboeken Rotterdam, 1929; p. 123. Gemeentebestuur en instellingen
Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-086, pagina 91756
www. joodsmonument.nl, lemmata gezin Cohen (geraadpleegd 24 april 2021)
www.maxvandam.info, lemmata gezin Cohen (geraadpleegd 24 april 2021)
The Jeruzalem Post, obituary Femmi van Essen – Cohen
illustraties
“Ned-Isr. Kerk.”. “Het vaderland”. ‘s-Gravenhage; ‘s-Gravenhage, 1898/10/24 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 08-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001437020:mpeg21:p00006
gepubliceerd:
8 juli 2020
laatst bijgewerkt:
18 september 2022