Nadat de begraafplaats aan de Dijkstraat overvol was geraakt werd de begraafplaats aan het Toepad in 1895 in gebruik genomen; op 15 maart werd de 88-jarige Simon van Zwanenburg (Heesch, 10 augustus 1806 – Rotterdam, 13 maart 1895) uit de Almondestraat op deze begraafplaats als eerste begraven. Het graf voor Simon werd gegraven door priesters, kohaniem. De kerkelijk inwijding van de begraafplaats was eerder, op 23 september 1894. Opperrabbijn Ritter hield hier toen een rede. De onderhandelingen voor de aankoop van de begraafplaats waren in oktober 1892 al begonnen. De aanbesteding volgende in juli 1893.
Het ontwerp van de gebouwen en de begraafplaats was van de architect W. C. Coepijn, ook verantwoordelijk voor een aantal kerkgebouwen en de begraafplaats Oud Kralingen. De aannemers A. Looymans en G. Sterk werden gekozen voor het uitvoeren van de werkzaamheden. Aan de begraafplaats is verschillende keren groot onderhoud gepleegd, zo werd hij in 1907 met 3500 m3 maaszand opgehoogd. Ook in 1922 volgde er een aanbesteding ter ophoging en uitbreiding van de begraafplaats.
Deze grote begraafplaats wordt nog altijd gebruikt, er zijn nu ongeveer 4300 graven en er is de mogelijkheid om de begraafplaats uit te breiden. Ook graven die eerst elders waren gevestigd, zoals op de Dijkstraat, zijn wanneer deze begraafplaatsen moesten verdwijnen, naar het Toepad overgebracht.
Bekende Rotterdammers
Er zijn verschillende bekende Joodse Rotterdammers op deze begraafplaats begraven, een groot deel van hen staat op deze site. Abraham d’Oliveyra, die op de oudste Joodse begraafplaats in Rotterdam was begraven, is voor het behoud van de prachtige matseiwah (zerk) overgebracht naar het Toepad. Zijn steen werd teruggevonden bij graafwerkzaamheden op de Van Alkemadestraat. Ook de zerk van David Imanuel de Pinto, zijn familie verhuisde naar Amsterdam en stichtte het De Pintohuis, is hier aanwezig. Ook David Hirsch, de oprichter van het doofstommen-instituut, is hier begraven, en Hartog Hijman Tels, de eerste hoofdredacteur van het NRC. Dina Sanson, die veel heeft gedaan voor Joods Rotterdam en pionier was voor vrouwen bij de politie, werd hier begraven. Willy Tuschinski, de zoon van Abraham Tuschinski, overleed in 1939 op jonge leeftijd en zijn matseiwah is het enige tastbare van de familie Tuschinski in Rotterdam. Alle bioscopen en theaters die Abraham liet bouwen werden bij het bombardement van 14 mei 1940 vernietigd. Simon van den Bergh, de margarinefabrikant van de onderneming die zou uitgroeien tot Unilever, werd hier in 1907 begraven. Zijn echtgenote overleed een half uur nadat de familie van de begrafenis thuis was gekomen. Samuel Raphael Stokvis, ere-consul van Spanje, Commandeur met de Ster in de Orde van Isabella Católica en president-directeur van R. S. Stokvis, werd hier in september 1908 begraven. In 1910 werd Herman Heyermans, oud-hoofdredacteur van het NRC , hier begraven en in 1911 de directeur van Casino Variété Samuel Soesman.
Het Metaheirhuis op de begraafplaats is zeer bijzonder, en aan de rechterzijde bij de ingang staat een gedenkteken voor de slachtoffers van de nazi’s.
Eeuwigdurende grafrust?
De Joodse wet schrijft eeuwigdurende grafrust voor en daarom worden Joodse begraafplaatsen niet geruimd. In uitzonderlijke gevallen kan een stoffelijk overschot verplaatst worden, maar dit moet gedaan worden onder Rabbinaal toezicht. De begraafplaats aan de Dijkstraat in Kralingen, welke tegenwoordig gesitueerd kan worden bij metrostation Gerdesiaweg en de vijver daar vlakbij, is hier een voorbeeld van.
| M. S. Cohen? Wie M. S. Cohen was is natuurlijk de vraag die onmiddellijk opkomt. Een mogelijkheid is koopman Mozes Samuel Cohen (Numansdorp, 26 juli 1838 – Rotterdam, 19 juni 1898). De M. S. Cohen uit het krantenbericht was niet onbemiddeld en was kostganger bij Catharina van Vliegen vanwege ‘familieomstandigheden’. Van Vliegen werd van meer gifmoorden verdacht, had schulden en vond bij Cohen effecten en geld. Lees verder. Cohen overleed rond die tijd, nadere gegevens worden gezocht. |
De stoffelijke overschotten van deze begraafplaats zijn aan het Toepad herbegraven. Dat in uitzonderlijk gevallen ook recent begraven lijken konden worden opgegraven bewijst het stuk uit de Nieuwe Vlaardingsche Courant van 24 september 1898. Een uitslag van het onderzoek werd niet achterhaald.
Informatie over bezoek aan de begraafplaats vindt u op de website van de Joodse Gemeente Rotterdam. U kunt hen ook mailen.
bron:
Hausdorff, D, Jizkor, Platenatlas van drie en halve eeuw geschiedenis van de joodse gemeente in Rotterdam van 1610 tot 1960 (Baarn 1978) 85
Kevin Prenger, Grafstenen confronteren met de bijna-vernietiging van Joden in Rotterdam, De Joodse begraafplaats aan het Toepad in Rotterdam op www.historiek.net, https://historiek.net/joodse-begraafplaats-toepad-in-rotterdam/143556/ (2 augustus 2021)
aankoop grond, Binnenlandsche Berichten. DELFT, 25 October 1892. STATEN-GENERAAL Tweede Kamer.. “Delftsche courant”. Delft, 26-10-1892. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB08:000139383:mpeg21:p001
aanbesteding, Eerste Blad. Stadsnieuws.. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 01-07-1893, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010166671:mpeg21:p001
aanbesteding, Advertentie. “De Maasbode”. Rotterdam, 29-07-1893. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000165421:mpeg21:p004
inwijding, NED. ISR. KERK.. “Het vaderland”. ‘s-Gravenhage; ‘s-Gravenhage, 21-08-1894. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001429044:mpeg21:p00003
M. S. Cohen, “Nieuwe Vlaardingsche courant”. Vlaardingen, 24-09-1898. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSAVL02:000515151:mpeg21:p00005
Simon van den Bergh, “Het vaderland”. ‘s-Gravenhage; ‘s-Gravenhage, 09-04-1907. Geraadpleegd op Delpher op 04-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001472017:mpeg21:p00002
mevr Van den Bergh, “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 10-04-1907, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 04-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010547434:mpeg21:p002
onderhoud “Nieuwsblad van het Noorden”. Groningen, 28-07-1907, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 04-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010890447:mpeg21:p001
Stokvis, Stadsnieuws.. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 17-09-1908, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 04-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010197231:mpeg21:p009
Heijermans, Uit andere plaatsen. “Het vaderland”. ‘s-Gravenhage; ‘s-Gravenhage, 21-02-1910. Geraadpleegd op Delpher op 04-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001488136:mpeg21:p00002
Samuel Soesman, GEMENGD NIEUWS.. “Haagsche courant”. ‘s-Gravenhage, 11-10-1911. Geraadpleegd op Delpher op 05-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000136163:mpeg21:p009
uitbreidng, Advertentie. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 05-04-1922, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 07-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010494215:mpeg21:p012
Stadsarchief Rotterdam, Abraham van Zwanenburg,, 999-09 Burgerlijke Stand Rotterdam, overlijdensakten, akte 1895.322
illustratie
aankoop grond, Binnenlandsche Berichten. DELFT, 25 October 1892. STATEN-GENERAAL Tweede Kamer.. “Delftsche courant”. Delft, 26-10-1892. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB08:000139383:mpeg21:p001
aanbesteding, Advertentie. “De Maasbode”. Rotterdam, 29-07-1893. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000165421:mpeg21:p004
M. S. Cohen, BINNENLAND.. “Nieuwe Vlaardingsche courant”. Vlaardingen, 24-09-1898. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSAVL02:000515151:mpeg21:p00005
gepubliceerd:
28 februari 2016
laatst bijgewerkt:
4 augustus 2021