Zo’n 670 Joodse Nederlanders overleefden de oorlog op een speciale manier. Zij waren lid van de ‘Barneveld groep’ en werden vanaf eind 1942 geïnterneerd in kasteel De Schaffelaar in Barneveld, in Villa Bouchina in Doetinchem of in Huize De Biezen in Barneveld (Ede).
Wat de leden van de Barneveld groep in ieder geval hadden was Vitamine R – een uitdrukking in de oorlog voor Relaties. Een uitzonderlijke positie binnen de Nederlandse samenleving kon ervoor zorgen dat men geplaatst werd op een lijst van mensen die werden uitgezonderd van transport.
Initiatiefnemer tot het maken van deze lijst was Mr. Dr. Karel Johannes Frederiks die voor en tijdens de oorlog Secretaris Generaal van Binnenlandse Zaken in Nederland was.
Frederiks vroeg Rauter, de SS Obergruppenführer en chef van de politie, of een bepaalde groep Joden uitgezonderd kon worden van transport en wel op grond van bijzondere verdiensten.
Rauter was een fanatiek antisemiet en gaf geen toestemming, waarop Frederiks naar Fritz Schmidt ging, de vertegenwoordiger van de NSDAP. Schmidt gaf wel toestemming, en Seyss-Inquart daarna ook. Schmidt en Rauter mochten elkaar niet en Frederiks speelde dit uit waardoor hij de benodigde toestemming kreeg. Lou de Jong schrijft over deze toestemming in Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog dat de toestemming door Schmidt zijns inziens ook is ingegeven door de angst dan anders duizenden Joden zouden onderduiken.
Frederiks stelde zijn lijst samen met hierop voornamelijk wetenschappers, kunstenaars, doktoren en industriëlen met hun familieleden. Zo’n 670 mensen kwamen erop terecht en honderden verzoeken om op de lijst geplaatst te te worden werden niet gehonoreerd. Deze mensen overleefden de oorlog veelal niet.
In de tijd dat de grote deportaties plaatsvonden vonden de leden van de Barneveld groep een veilig heenkomen in Barneveld of Doetinchem. Maar ook zij werden op 21 april 1943 gedeporteerd, eerst naar Westerbork waar ze eigen barakken kregen en niet bang hoefden te zijn voor deportatie naar een van de vernietigingskampen. Toen de deportatie van de groep verder ging, gingen ze naar Theresienstadt. In Theresienstadt werd vlak voor het einde van de oorlog nog een deportatie naar Auschwitz aangekondigd, maar vanwege de speciale status ging de groep daar niet heen en overleefde het grootste deel van de groep de oorlog in Theresienstadt.
Na de oorlog werd het verhaal over deze groep niet vaak verteld, mede door wroeging van het geweten van een aantal van deze groep, die zich afvroegen waarom zij wel en zoveel anderen niet de oorlog overleefd hadden. De geschiedenis kwam weer naar voren toen in 2003 een website over Villa Bouchina werd opgericht; deze website bestaat inmiddels niet meer maar meer over de villa via deze site.
gepubliceerd:
27 februari 2016
laatst bijgewerkt:
19 december 2024