Abraham Trijtel
(Rotterdam, 19 januari 1889 – Midden Europa, 31 maart 1944), 55 jaar.
Helena Trijtel
(Rotterdam, 15 juni 1891 – Auschwitz, 2 november 1942 – Auschwitz), 51 jaar.
Naatje Trijtel, dochter van Abraham en Helena
(Rotterdam, 3 oktober 1912 – Sobibor, 26 maart 1943), 30 jaar.
Esther Israel, dochter van Naatje en Joseph, kleindochter van Abraham en Helena
(Rotterdam, 7 mei 1931 – Auschwitz, 2 november 1942), 11 jaar.
Het echtpaar Trijtel-Hertog
Katshoek, Vriendenlaan, het zijn de straten waar het echtpaar Trijtel woonde voor het bombardement van 1940. Tachtigduizend mensen in Rotterdam worden door dit bombardement dakloos. De straatnamen zijn nog steeds in gebruik, maar inmiddels herinnert er niets meer aan deze tijd. Abraham en Helena verlaten het gebombardeerde gebied en zoeken, zoals zo velen, hun heil op Katendrecht. Op 4 juni 1940 wonen ze in de Atjehstraat 42c.
Terug in de tijd
Abraham Trijtel en Helena Hertog trouwen op 13 maart 1912. Abraham is koopman in vis en grossier. In 1927 dreigt de dan 38-jarige Abraham, op dat moment koopman in groenten en fruit, failliet te gaan zoals wordt vermeld in een advertentie van 12 juli en volgens een advertentie van 18 juli in de Gooi en Eemlander wordt dit voorkomen.
Bij het sluiten van het huwelijk is Helena al zwanger. In november van dat jaar wordt Naatje geboren. Hun tweede dochter; Sientje wordt in 1915 geboren. Ook de negen jaar jongere zus van Helena; Aaltje Hertog, woont een tijdje bij het echtpaar in totdat ze in 1923 trouwt met Josephus Hubertus van Dalen.
In 1944 wordt Aaltje gearresteerd omdat ze geen ster draagt. Ze is gemengd gehuwd en wordt weer vrijgelaten. Ze overleeft de oorlog. Als Abraham en Helena op 4 juni 1940 op Katendrecht komen wonen zijn Naatje en Sientje al getrouwd, Naatje in 1930 en Sientje in 1933.
Het gezin van dochter Naatje
Dochter Naatje trouwt op achttienjarige leeftijd op 26 november 1930 met de acht jaar oudere Joseph Israël (1904), van beroep grondwerker, straatventer, broodbezorger. Ze krijgen drie dochters en een zoon; Esther (1931), Helena (1933) Ali (1935) en Israël (1936). Dit laatste kind wordt doodgeboren. Als Joseph zijn zoon aangeeft op 8 juni 1936 zijn Naatje en Joseph al gescheiden. De echtscheiding was op 23 december 1935 al uitgesproken. Na de scheiding blijven Naatje en haar drie dochters wonen in de straat waar het gezin woonde; de Helmersstraat 38b. Maar dat is van korte duur, want op 5 september 1935 wonen ze in de Nadorststraat 71b. Naatje wordt uit de ouderlijke macht ontzet. Ze kan niet voor haar kinderen zorgen omdat ze zwakbegaafd is
| Dat mooie gebouw aan de Schiekade 73, in 1907 ontworpen door de Rotterdamse architect Jan Verheul, was bestemd als woonhuis voor Abraham van Stolk. Later huist er de N.M.B.-bank en weer later zat er de vrouwenbescherming van het Leger des Heils. In dit opvanghuis verblijven de dochters tot 15 september 1937. Daarna worden ze in Enschede ondergebracht. |
Op de gezinskaart van Naatje, waar ze zonder de kinderen op staat, blijkt dat ze veel verhuisd. Haar twee dochters Ali en Helena zijn op 13 november ondergebracht op de Schiekade 73. Beide kinderen zijn zwakbegaafd.
De oudste dochter van Naatje en Joseph; Esther, de kleindochter van Abraham en Helena, woont sinds de scheiding van haar ouders bij haar grootouders en verhuist met hen mee van de Vriendenlaan 35b naar Katendrecht, naar de Atjehstraat 42c.
Een tweede huwelijk
Op 9 maart 1938 schrijft Naatje zich als inwonende in op de Coolsingel 4 bij de dertien jaar oudere Johannes van Kuijk, waar ze op 6 april 1938 mee trouwt. Ze is dan 25 jaar. Naatje verhuist veel, samen met Johannes Kuijk. Meestal betrof het inwoning, zoals op de Statenweg, aan de Katendrechtselaan of op de Brede Hilledijk. Johannes is Nederlands Hervormd en van beroep grondwerker. Op 2 december 1940 gaan Naatje en Johannes bij haar ouders, Abraham en Helena, inwonen op de Atjehstraat 42c. De Coolsingel is dan door het bombardement voor een groot deel weggevaagd. Op 2 december 1940 wordt ze in het huis van haar ouders verenigd met haar dochter Esther. Dit samenzijn zal drie jaar duren.
| In 1927 werden er in Pathmos 226 woningen bijgebouwd die tezamen in de volksmond later de ‘Drentse buurt’ gingen heten. Deze huizen werden met name gebouwd voor de toestroom van arme arbeiders uit de Drentse veenkoloniën. Ze werden naar Enschede gehaald omdat ze het daar beter konden krijgen en er een enorme behoefte was aan textielarbeiders. De Drukkerstraat viel hier onder dit project. |
De dochters van Naatje en Joseph; Helena (1933) en Ali (1935)
Het verhaal van de twee dochters van Naatje en Joseph is dramatisch. Helena en haar zusje Ali gaan dus volgens de gezinskaart op 15 september 1937, vanaf de opvang van het Leger de Heils naar Enschede, naar de Drukkerstraat 14, familie A. Nagel. De Drukkerstraat is een onderdeel van het wooncomplex ‘Pathmos’. Wellicht een tijdelijke opvang. Ze zijn dan respectievelijk vier en twee jaar.
Volgens de kaart in de cartotheek van de Joodsche Raad komen Helena en Ali terecht bij de S. A. Rüdelsheimstichting te Hilversum. Dit was een tehuis voor zwakbegaafde kinderen. Alle Joden in Hilversum, en ook de kinderen uit dit tehuis. werden op 7 april 1943 ‘opgehaald’ en naar Westerbork gebracht. Deze minderbegaafde kinderen werden in Westerbork in strafbarak 66 geplaatst. Dat in tegenstelling tot andere Joodse kinderen zonder ouders, waarvoor een aparte barak was ingericht. Al die kinderen gingen op 13 april 1943 op transport naar Sobibor en werden daar op 16 april vergast. De meisjes worden acht en negen jaar oud.
Ali en Helena zijn na hun vertrek uit Rotterdam ingeschreven in het bevolkingsregister van Enschede, in het stadsarchief van Enschede zijn hun overlijdensaktes te vinden. Ze zijn nooit uitgeschreven nadat ze in Hilversum werden ondergebracht.
Abraham en Helena Trijtel en hun kleindochter Esther Israël
Abraham en Helena worden als eerste opgepakt tijdens de eerste razzia van 3-5 oktober 1942, vermoedelijk samen met hun kleindochter Esther. Ze worden gezamenlijk op 30 oktober 1942 naar Auschwitz gedeporteerd. Helena en Esther worden op 2 november 1942 vergast. Abraham wordt vermoedelijk tijdens een tussenstop in Kosel uit de trein gehaald en in die buurt aan het werk gezet. Hij gaat twee lange jaren tegemoet en overlijdt op 31 maart 1944 ergens in Midden-Europa. Esthers naam staat vermeld op het Kindermonument bij Loods 24 op de Kop van Zuid.
Affiche voor ‘Hulppost moeder en kind’ van de Nederlandsche Volksdienst. Uithangtermijn van 15 maart tot 15 april 1943.
Tijdsbeeld
Het Nieuws van de Dag van 2 oktober 1942, dus een dag nadat Esther Israël (Trijtel) naar Westerbork wordt afgevoerd, meldt dat Nederlandse kinderen naar Duitsland vertrekken voor een zesweeks verblijf. Het doel van de Nederlandsche Volksdienst (NVD) was om het maatschappelijk werk in Nederland te nazificeren. Hulp was niet bedoeld voor gehandicapten en bejaarden en zeker niet voor Joden. Dus terwijl 800 kinderen naar Duitsland gaan, worden een dag daarvoor bij ophaalacties in Rotterdam Joodse kinderen opgehaald om te worden vergast in Auschwitz. Een schrijnender tegenstelling is niet denkbaar.
Noodlottig ongeval
Op 27 november 1942 komt de dan drieënveertigjarige Johannes om op weg naar zijn werk door een ernstige treinbotsing bij station Sliedrecht. Naatje wordt weduwe.
Als haar ouders en haar dochter zijn vertrokken, blijft Naatje alleen achter in het pand in de Atjehstraat 52b. Haar eerdere gemengde huwelijk met Johannes beschermt haar echter niet. Naatje wordt op 15 februari 1943 gearresteerd door de Sicherheitspolizei en vastgezet in het Huis van Bewaring. Een maand later, op 12 maart, wordt ze naar Westerbork gestuurd. Ze komt terecht in strafbarak 66. Op 26 maart wordt ze in Sobibor vermoord.
Een kleine maand later worden haar dochters Helena en Ali op 16 april vermoord, ook in Sobibor. Op de persoonskaart van Naatje wordt op 6 februari 1943 geregistreerd; VOW (Vertrokken Onbekend Waarheen). Waarschijnlijk was ze ondergedoken.
Ook haar ex-man Joseph Israël vergaat het slecht. Hij duikt onder maar wordt op 29 juni 1944 opgepakt. Van het geld dat hij bij zijn arrestatie bij zich heeft wordt er ƒ 7,50 ingehouden voor zijn deportatie naar Westerbork. Hij komt net voor het einde van de oorlog om op 15 maart 1945.
Sientje (1915)
De andere dochter van Abraham en Helena; Sientje, overleeft de oorlog. Sientje trouwt met Barend Bots (1907) op 12 juli 1933. Barend is Nederlands Hervormd. Het is dus een gemengd huwelijk. Ze krijgen een dochter en twee zonen; Maria (1934) en Abraham (1938) en Johannes. Sientje wordt 96 jaar, ze is dan al 34 jaar weduwe van Barend Bots.
Hoe vaak zal Sientje na de oorlog naar de Delftse poort zijn gelopen om te kijken naar de treinen die vanuit het Oosten aankwamen. In de hoop haar ouders, haar zus en haar nichtje Esther te kunnen weerzien. En zou ze geweten hebben hoe het haar nichtjes Ali en Helena in Enschede en later in de Rudelsheimstichting is vergaan?
Bronnen:
https://indebuurt.nl/rotterdam/genieten-van/mysteries/heliport-pompenburg~104111
https://www.myheritage.nl/site-226503701/bots#
https://www.joodsamsterdam.nl/s-a-rudelsheimstichting/
Stadsarchief Rotterdam
Arolsen Archives
Stadsarchief Enschede
https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlandsche_Volksdienst
faillissement Trijtel, FAILLISSEMENTEN. Opgegeven door Van der Graaf & Co. (afd. Handelsinformatiën).. “De Gooi- en Eemlander : nieuws- en advertentieblad”. Hilversum, 12-07-1927, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 24-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011169301:mpeg21:p006
vernietiging faillissement, FAILLISSEMENTEN. Opgegeven door Van der Graaf & Co. (afd. Handelsinformatiën).. “De Gooi- en Eemlander : nieuws- en advertentieblad”. Hilversum, 18-07-1927, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 24-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011169307:mpeg21:p003
zwakbegaafheid via www.loods24rotterdam.nl, https://www.loods24rotterdam.nl/verhalen/na-1945/113/verborgen-oorlogsleed.html (geraadpleegd 10 oktober 2021)
Illustraties
https://www.myheritage.nl/photo-1000040_226503701_226503701/abraham-trijtel?itemSource=individual&itemId=1000114
https://www.myheritage.nl/photo-1000053_226503701_226503701/barend-bots-en-sientje-trijtel?itemSource=individual&itemId=1500001
https://www.myheritage.nl/photo-1000135_226503701_226503701/oma-helena?itemSource=individual&itemId=1000115
www.delpher.nl
Collectie Stadsarchief Amsterdam: affiches, serie A, affiche voor ‘Hulppost moeder en kind’ van de Nederlandsche Volksdienst. Uithangtermijn van 15 maart tot 15 april 1943, auteursrechtvrij.
Foto Rudelsheimstichting: https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/fotocollectie/adde4f12-d0b4-102d-bcf8-003048976d84
disclaimer
Wij hebben onze uiterste best gedaan van het materiaal op de website de makers en rechthebbenden te achterhalen. Ook hebben wij ons uiterste best gedaan om de ons aangeleverde informatie op de website zo verantwoord mogelijk te presenteren. Al hoewel wij daarbij zeer zorgvuldig te werk zijn gegaan kan het toch zijn dat een bezoeker, auteur, gebruiker of rechthebbende meent dat publicatie in strijd is met zijn of haar rechten, zoals portretrecht(en) en of auteursrechten. Indien een dergelijk situatie het geval lijkt verzoeken we onmiddellijk contact op te nemen met de projectleiders.
Colofon:
Project: Stichting Kaapse Kringen, Marianne Ketting
Tekst: Stadsatelier Corneel, Cora de Roon
Research: Han de Bruijne, Cora de Roon
Eindredactie: Rob Snijders, historicus
gepubliceerd:
24 november 2021
laatst bijgewerkt:
25 november 2021