Ze is wat in de vergetelheid geraakt; Anna Henriëtte Sanson-Catz. Ze was choreograaf en vooral op het gebied van volksdansen een autoriteit. Wat is er over haar te vertellen?
Anna Henriëtte werd in Rotterdam geboren op 14 februari 1892 als dochter van koopman Mauritz Catz (Groningen, – Auschwitz, ) en Eva Auerbach (Vreden, Westfalen, 29 juni 1867 – Amsterdam, ). Anna was het oudste kind in het gezin, na haar volgden Rudolf Leon (Rotterdam, 16 juli 1894 – Den Haag, 16 september 1970) en Paul (Rotterdam, 1 januari 1897). Anna groeide op op de Schiedamsesingel 83 en later op de Nieuwe Binnenweg 180.
Anna trouwde in 1914 met fabrikant van lakken en vernissen Emanuel Jacobus (Emiel) Sanson (Charlois, Rotterdam, 26 juli 1880 – Rotterdam, ) en zij kregen drie kinderen; Bernard Leo (Bernd, Rotterdam, – Leusden, ), Dina Deborah (Dieneke, Rotterdam, 30 december 1916 – Baarn, 12 november 1997) en Willem Maurits Lodewijk (Wim, Rotterdam, 19 maart 1920 – 6 april 2004). Het gezin van Anna woonde op de Henegouwerlaan 16b en later op de Graaf Florisstraat 34. Ten tijde van de oorlog woonde het gezin op de Schieweg 364.
Anna werd actief op het gebied van de dans. Haar specialisatie werden de volksdansen, die ze ontwierp en ze gaf daar ook leiderscursussen in. Ze was niet alleen actief in Nederland, ook in België. In Nederland was Anna voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Leekendansmuziek. Ze was de medeauteur (naast A. de Koe) van het boek Oude Nederlandse Volksdansen en de medeoprichter van het Nederlandse Volksdans-instituut.
In Rotterdam was Anna bestuurslid van de Rotterdamse afdeling van de Nederlandse Soroptimistenclub, een organisatie die de levensomstandigheden en de status van vrouwen en meisjes wil verbeteren door middel van onderwijs en economische en politieke bekrachtiging. Het bijzondere van deze inzet voor de rechten van de vrouw is dat binnen haar familie voor meer vrouwen gold, Dina Sanson was haar schoonzus.
Haar echtgenoot Emiel was ook maatschappelijk actief. Hij was voorzitter van het bestuur van het Joods ziekenhuis op de Schietbaanlaan in Rotterdam, voorzitter van het Nederlands Israëlitische Armbestuur, voorzitter van de Vereniging Montefiore en voorzitter van het Rotterdamsch Israëlitische Leenfonds. Hij was de eigenaar van de N. V. Maatschappij Vereenigde van der Burg’s Japanlakfabrieken in Rotterdam. De fabriek werd eind mei 1940 verplaatst van de Oppert 152 naar de Willemskade 15.
Emiel en Anna bekleedden een vooraanstaande positie binnen Joods Rotterdam. Tijdens de oorlog probeerden ze op de ‘Barneveld-lijst‘ geplaatst te worden, waardoor ze niet naar Westerbork hoefden, maar in Barneveld geplaatst konden worden. Deze aanvraag werd afgewezen. Emiel overleed aan het einde van de oorlog, Anna, Wim en Dieneke overleefden de oorlog. Bernd niet.
Bernd
Het gezin van Anna en Emiel is geassimileerd en zoon Bernd doorliep het Erasmiaans Gymnasium. Daarna gaat hij Rechten studeren in Leiden en deze studie ruilt hij op het moment dat zijn belangstelling voor zijn afkomst groeit in een studie Semitische talen en Hebreeuws. Tijdens de eerste jaren van de bezetting woont Bernd in bij mevrouw Raven in Leiden. De tijd in Leiden is in eerste instantie ontspannen en met zijn vriend Sieg gaat hij zeilen op de Kaag en eind april 1942 gaan ze op de fiets bloemenvelden bekijken in Warmond. Later in 1942 duikt Bernd onder. Doordat hij kiespijn krijgt gaat Bernd zonder Jodenster naar de tandarts. Onderweg wordt hij opgepakt, aldus zijn familie. In november 1942 horen zijn ouders voor het eerst weer van Bernd. Hij stuurt een brief vanuit Kamp Amersfoort en vraagt om een nieuwe bril. Hij zit in Block 4A als nummer 286. Waarom vroeg hij om een nieuwe bril? In Kamp Amersfoort was de behandeling van gevangenen, en vooral van de Joodse gevangenen, zeer slecht. Is zijn bril van zijn neus geslagen door een van de kampbewaarders?
Een van de doodsoorzaken bij Joden begint op te vallen, ‘Zelfmoord door ophanging’. Na de oorlog komt er een getuigenis van een gevangene die zag hoe David van der Stam, een andere Joodse gevangene, door een Duitse bewaker en een Nederlandse Kapo aan de spijlen van een stapelbed werd opgehangen. De Nederlandse Kapo’s worden op een bepaald moment overgeplaatst naar Vught, de ophangingen komen dan niet meer voor in Amersfoort.
Na de oorlog wordt door Kamparts Jan Hendrik Klomp, een voormalig huisarts in Amersfoort en lid van de NSB, verklaard dat hij in het badlokaal van het kamp meermaals doodschouw heeft moeten verrichten op Joodse gevangenen, die ‘een gewelddadige dood waren gestorven door ophanging’. Klomp zet zijn handtekening ook onder het Totenschein van Bernd Sanson, minder dan een week voor zijn 28ste verjaardag.
Op het moment dat Bernd al dood is, zijn in Rotterdam zijn ouders nog blij met het teken van leven dat ze eerder kregen. Ze sturen hem een brief met lieve wensen. Een week later komt de brief terug met op de envelop het woord ‘gestorben’.
Anna Henriëtte overleed in Rotterdam op 1 augustus 1951.
bron:
“Stadsnieuws.”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1896/09/23 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 17-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010177874:mpeg21:p001
Stadsarchief Rotterdam, Mauritz Cats, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851 – 083, pagina 88787
Stadsarchief Rotterdam, Emanuel Jacobus Sanson, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851 – 413, pagina 442675
Schieweg: archief kaarten Joodse Raad via https://collections.arolsen-archives.org/en/archive/12805856/?p=1&s=Emanuel%20Jacobus%20Sanson&doc_id=12805856
“TER AANKONDIGING.”. “Leeuwarder nieuwsblad : goedkoop advertentieblad”. Leeuwarden, 1930/08/15 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 17-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010746235:mpeg21:p011
Remco Reiding, Opgehangen in het Kamp in Algemeen Dagblad (30 november 2017).
“Advertentie”. “De grondwet”. Roosendaal, 1932/08/30 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 17-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMGARO01:000179417:mpeg21:p007
“Advertentie”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1940/05/23 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 17-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011002394:mpeg21:p010
illustratie:
“TER AANKONDIGING.”. “Leeuwarder nieuwsblad : goedkoop advertentieblad”. Leeuwarden, 1930/08/15 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 17-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010746235:mpeg21:p011
“Advertentie”. “De grondwet”. Roosendaal, 1932/08/30 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 17-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMGARO01:000179417:mpeg21:p007
laatst bijgewerkt:
17 april 2020