De Zandstraatbuurt was van oudsher de armere buurt van Rotterdam met veel Joodse inwoners. Toen deze buurt geleidelijk vanaf 1912 gesloopt werd, trokken de bewoners weg. Zij gingen naar verschillende buurten en ook net aan de overkant van de Coolsingel, naar de Ammanstraat en de Helmersstraat.
De Zandstraatbuurt was voor een groot deel verpauperd, deze buurt was dat niet en er waren restaurants, theaters en bioscopen. Verder waren de festiviteiten en het versieren van de straat rond Koninginnedag (31 augustus) van groot belang voor de sociale cohesie in de buurt. Deze buurt was een goed alternatief voor de voormalige woonomgeving.
De Ammanstraat was een verbinding tussen de Kruiskade en de Diergaardelaan. De Ammanstraat en de Helmersstraat lagen in het gebied tussen het huidige Weena en de Kruiskade. Bij het bombardement op 14 mei 1940 is dit deel van de stad, met Ammanstraat en Helmersstraat, weggebombardeerd.
Er is niet veel fotografisch materiaal te vinden van deze straat. De foto hieronder links is een van de weinige foto’s en is gemaakt rond 1900. Verder een foto van de Ammanstraat in 2010. De huidige Ammanstraat ligt niet precies op de plek van de voormalige Ammanstraat. In het verlengde van de Ammanstraat, over de Kruiskade heen, lag de Nieuwe Kerkstraat. Deze straat liep tot aan de Aert van Nesstraat, en ging zelfs nog een klein stukje verder als doodlopende straat aan de overzijde van de Aert van Nesstraat.
Ammanstraat 1 – J. H. van Schie
Hier woonde J. H. van Schie. Op 11 september 1912 wenste hij zijn begunstigers een gelukkig (Joods) nieuwjaar. Voor zover bekend was Jakobus Herman van Schie (Amsterdam, 25 maart 1871) Evangelisch Luthers, maar als gasfitter in een zo Joodse buurt als de Ammanstraat / Helmersstraat een man met veel Joodse klanten – vandaar zijn advertentie.
Van Schie plaatste vrijwel elk jaar rond Joods nieuwjaar een advertentie in de Joodse media.
Ammanstraat 3 – Lea Bosman-Ossedrijver
Lea Bosman (Rotterdam, 18 juli 1873 – Auschwitz, 15 oktober 1942) woonde hier tot het bombardement op de stad. Ze was gehuwd met Victor Bosman (Rotterdam, 26 december 1864 – Rotterdam, 8 juni 1929). Lea en Victor hadden vier kinderen: Henriëtte Alida (Rotterdam, 7 mei 1895 – Schiedam, 29 april 1984), Lida Henriëtte (Rotterdam, 19 februari 1897 – 11 augustus 1935), Abraham Victor (Rotterdam, 31 januari 1899 – Midden-Europa, 15 maart 1945) en Naatje (Rotterdam, 17 mei 1906 – Sobibor, 9 april 1943).
Ammanstraat 4 – goudsmid en juwelier Hendrik Lambertus Sauer
Rond 1932 plaatste deze goudsmid en juwelier Hendrik Lambertus Sauer (’s Gravendeel, 11 december 1868) met grote regelmaat advertenties in de Joodse media.
Ammanstraat 6 – Bertus Leo Philipson
Bertus Leo Philipson (Den Bosch, – Sobibor, ) was in 1936 het Rotterdamse contactadres van de Mizrachie in Nederland. Ten tijde van de oorlog, vanaf november 1939, woonde Bertus op de Mathenesserlaan 273b in Rotterdam.
Ammanstraat 6c – Marcus Levi van der Sluijs
Marcus Levi van der Sluijs woonde hier rond 1910 en hij plaatste in het Weekblad voor Israëlietische Huisgezinnen een advertentie vanwege het overlijden van zijn schoonzuster Sophia Hijmans te Den Haag op 6 november 1910.
Op 4 maart 1911 overleed Marcus van der Sluijs (Rotterdam, 31 maart 1827) zelf. Hij was ambtenaar bij de Israëlietische Gemeente in Rotterdam en werd 83 jaar oud. Marcus was een zoon van Levi van der Sluijs en Sara Schuijtevoerder en hij was gehuwd met Naatje Hijmans (Den Haag, 2 juni 1831 – Rotterdam, 28 augustus 1890).
Ammanstraat 8ab – Patisserie Moderne
Op nummer 8ab was Patisserie Moderne gevestigd van M. H. Wijnbergen. Hier waren koosjere producten te koop, de bakkerij was volgens de advertenties de enige die onder rabbinaal toezicht stond van Dr. B. Ritter (Bernard Loebel Ritter; Reinersdorf, 5 maart 1855 – Amsterdam, 1935). In Joodse Huizen 9 (Amsterdam 2023) gaat een van de stukken over deze onderneming en familie.
Ammanstraat 13a – drogist Vijfvinkel
Drogisterij Vijfvinkel adverteerde rond 1932 in de Joodse jeugdkrant Betsalel.
Ammanstraat 15 – Dr. A. J. Haagens
Dr. A. J. Haagens en zijn echtgenote woonden in 1921 op dit adres. Abraham Joseph Haagens (Rotterdam, 30 september 1872 – Rotterdam, 1 maart 1936) was docent in de oude talen en was gehuwd met Rebecca Anna Haagens (Rotterdam, 9 december 1868 – Rotterdam, 5 december 1937).
Ammanstraat 15b – L. M. Dassi
Op nummer 15b woonde in 1930 L. M. Dassi, caféhouder. Leon Dassi werd op 19 januari 1884 in Lochem geboren en vermoord in Auschwitz op 5 november 1942. Hij was gehuwd met Pieternella Persij (Rotterdam, 29 mei 1893).
Ammanstraat 20a – Doofstommeninstituut
Op nummer 20a was het Doofstommeninstituut gevestigd. Meer hierover via deze link.
Ammanstraat 22a – Albert Polak en Marie Beer
Op dit adres woonde Albert (Abraham) Polak (Rotterdam, – Auschwitz, ), zoon van commissiehandelaar en manufacturier Samuel Polak (Rotterdam, 21 augustus 1848 – Rotterdam, 1 april 1923) en Jaantje van Gosselaar (Rotterdam, 1 september 1847 – Rotterdam, 15 april 1891). Na het overlijden van Jaantje hertrouwde Samuel met Sophia Frederika van Win (Oud-Beijerland, 20 april 1851 – Rotterdam, 28 januari 1928).
Albert verloofde zich in maart 1917 met Marie Beer. Deze verloving eindigde en Albert trouwde op 15 februari 1922 met Elizabeth Cohen (Rotterdam, – Auschwitz, ). Samuel en Jaantje hadden nog twee kinderen; Francina (Rotterdam, – Sobibor, ) en Saartje (Rotterdam, – Sobibor, ).
Ammanstraat 24 – S. E. Presser
Op nummer 24 woonde in 1930 S. E. Presser jr., grossier in schoenfournituren. Salomon Eliazar Presser werd in Rotterdam geboren op 5 juli 1880 en overleefde de oorlog. Hij huwde op 12 december 1907 met Sara Spetter (Rotterdam, 3 mei 1888 – Sobibor, 7 mei 1943). Salomon en Sara hadden twee kinderen; Hendrika Mathilda (Rotterdam, 27 april 1910) en Eliazar Salomon (Rotterdam, 4 juni 1929). Waarschijnlijk overleefden de kinderen, zoals ook vader, de oorlog.
Ammanstraat 25b – J. van Waardenberg
Rond 1932 adverteerde dit bedrijf met grote regelmaat in de Joodse media, zoals nevenstaande advertentie die werd geplaatst in de Joodse jeugdkrant ‘Betsalel’.
Ammanstraat 27 – Jacob Schielaar
Koopman Jacob Schielaar (Rotterdam, 10 oktober 1850 – Rotterdam, 6 juni 1930) vierde op dit adres op 10 oktober 1920 zijn zeventigste verjaardag. Jacob was gehuwd met Rosetta Hornman (Rotterdam, 10 oktober 1860 – Rotterdam, 19 juli 1919). Rosetta en Jacob hadden de volgende kinderen: Elisabeth (Rotterdam, 13 december 1888 – Rotterdam, 21 februari 1889), naaister Henriëtte (Rotterdam, – Sobibor, ), naaister Betje (Rotterdam, – Sobibor, ) en kleermaker Joseph (Rotterdam, – Auschwitz, ).
Ammanstraat 34 – Rotterdamsch Verhuurkantoor
Op dit eerste huis vanaf de Kruiskade had S. de Leeuwe in 1904 een arbeidsbemiddelingsbureau voor Joods en christelijk personeel.
Bron:
stadsarchief Rotterdam, gezinskaarten Wijnbergen, Presser, Dassi
www.saira-ayurveda.nl lemma filmkeuringen (geraadpleegd 22 april 2015)
www.cinemacontext.nl, lemma E M Weissmann (geraadpleegd 22 april 2015)
Hoek, Hugo van, Wandelingen door Oud-Rotterdam, herinneringen aan het straatbeeld van een halve eeuw geleden (Zaltbommel 1987) positie Ammanstraat 27
www.joodsmonument.nl, lemma Lea Bosman-Ossendrijver (geraadpleegd 7 jan 2016, 25 augustus 2019)
Waardenberg, De Joodsche jeugdkrant; “Betsalel”, jrg 4, 1932, no 41, 07-01-1932. Geraadpleegd op Delpher op 23-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005479041:00001
Sauer, Ha’ischa; orgaan van de joodsche vrouwenraden in Nederland, jrg 4, 1932, no 4, 01-04-1932. Geraadpleegd op Delpher op 23-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMATR01:001887004:00001
Philipson, De joodsche wachter; halfmaandelijksch orgaan voor Groot-Nederlands jodendom, jrg 32, 1936, no 13, 27-03-1936. Geraadpleegd op Delpher op 23-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005446013:00001
Albert Polak, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 48, 1917, no 10, 09-03-1917. Geraadpleegd op Delpher op 24-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005420115:00001
Doofstommeninstituut, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 48, 1917, no 21, 25-05-1917. Geraadpleegd op Delpher op 24-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005420126:00001
S. Polak, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 49, 1918, no 36, 06-09-1918. Geraadpleegd op Delpher op 24-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005421036:00001
Patisserie Moderne, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 51, 1920, no 34, 20-08-1920. Geraadpleegd op Delpher op 24-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005421138:00001
Jacob Schielaar, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 51, 1920, no 41, 08-10-1920. Geraadpleegd op Delpher op 24-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005421145:00001
Stadsarchief Rotterdam, Jacob Schielaar, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-420.
Stadsarchief Rotterdam, Samuel Polak, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-376.
Samuel Polak, overlijden, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 54, 1923, no 14, 06-04-1923. Geraadpleegd op Delpher op 24-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005422117:00001
Rotterdamsch Verhuurkantoor, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 35, 1904, no 12, 18-03-1904. Geraadpleegd op Delpher op 10-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005415012:00001
v. d. Sluys, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 41, 1910, no 45, 11-11-1910. Geraadpleegd op Delpher op 10-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005418098:00001
v. d. Sluys overlijden, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 42, 1911, no 10, 10-03-1911. Geraadpleegd op Delpher op 10-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005418115:00001
Marcus van der Sluijs, Stadsarchief Rotterdam, 999-09 Burgerlijke Stand Rotterdam, overlijdensakten, akte 1911.1067
Haagens, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 52, 1921, no 39, 30-09-1921. Geraadpleegd op Delpher op 10-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005422038:00001
Vijfvinkel, De Joodsche jeugdkrant; “Betsalel”, jrg 4, 1932, no 41, 07-01-1932. Geraadpleegd op Delpher op 10-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005479041:00001.
Abraham Joseph Haagens, Stadsarchierf Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-167.
illustraties:
fragment plattegrond Rotterdam 1914
foto 2010 © joodsamsterdam.nl
Waardenberg, De Joodsche jeugdkrant; “Betsalel”, jrg 4, 1932, no 41, 07-01-1932. Geraadpleegd op Delpher op 23-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005479041:00001
Sauer, Ha’ischa; orgaan van de joodsche vrouwenraden in Nederland, jrg 4, 1932, no 4, 01-04-1932. Geraadpleegd op Delpher op 23-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMATR01:001887004:00001
Stadsarchief Rotterdam, Sauer, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-414.
Philipson, De joodsche wachter; halfmaandelijksch orgaan voor Groot-Nederlands jodendom, jrg 32, 1936, no 13, 27-03-1936. Geraadpleegd op Delpher op 23-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005446013:00001
Stadsarchief Rotterdam, Philipson, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, investarisnummer 851-371.
Patisserie Moderne, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 51, 1920, no 34, 20-08-1920. Geraadpleegd op Delpher op 24-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005421138:00001
Jacob Schielaar, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 51, 1920, no 41, 08-10-1920. Geraadpleegd op Delpher op 24-10-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005421145:0000Rotterdamsch Verhuurkantoor, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 35, 1904, no 12, 18-03-1904. Geraadpleegd op Delpher op 10-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005415012:000011.
v. d. Sluys overlijden, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 42, 1911, no 10, 10-03-1911. Geraadpleegd op Delpher op 10-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005418115:00001.
gepubliceerd:
26 februari 2016
laatste aanpassing:
8 mei 2023